Dagblaðið Vísir - DV - 13.11.2020, Síða 10

10 FRÉTTIR
Að stoppa
og finna til
H vort sem maður trúir á slíka hluti eður ei er óneitanlega nokkuð
yfirnáttúrulegt við söguna
um tilurð bókarinnar Blóð-
berg sem nýlega kom út eftir
höfundinn Þóru Karítas Árna-
dóttur, sem er landsmönnum
kunn sem rithöfundur, leik-
kona og fjölmiðlakona. Bókin
fjallar um líf Þórdísar Hall-
dórsdóttur, fyrstu konunnar
af þeim átján sem voru tekn-
ar af lífi fyrir hjúskaparbrot í
Drekkingarhyl á Þingvöllum.
Bubba Morthens dreymdi
eitt sinn að hann væri staddur
við Drekkingarhyl þegar upp
úr vatninu risu pokar með
andlitum kvennanna átján. Úr
varð að Bubbi samdi plötuna
18 konur.
Nokkru seinna dreymdi
Þóru Karítas líka draum. Þar
birtust henni Bubbi Morthens
og eigandi Forlagsins. Gat
verið að þetta væru skilaboð
um að nú væri komið að henni
að glæða sögu kvennanna
lífi?
Draumurinn sat í Þóru sem
ákvað eftir smá hik að hafa
samband við Bubba. En ein-
mitt þá hafði Bubbi lokið við
að lesa fyrstu bók Þóru, þar
sem Þóra segir sögu móður
sinnar, og Bubbi fann sig
knúinn að lestri loknum til að
hafa samband við Þóru.
Hvort sem maður trúir á
hið yfirnáttúrulega eða ekki
leyfir blaðamaður sér að velta
því fyrir sér hvort konurnar
í Drekkingarhyl hafi þarna
verið að verki til að fá sögur
sínar sagðar.
Það er grámyglulegur
morgunn þegar blaðamaður
mælir sér mót við Þóru á
kaffihúsi. Ekki eru margir á
ferð í miðbænum þessa dag-
ana út af ástandinu svo við
fáum gott næði. Þóra er ós-
pör á brosið, býr yfir mikilli
útgeislun og við og við rekur
hún upp hlátur þar sem hún
hlær á innsoginu.
Lífið var tekið frá henni
Blóðberg er fyrsta skáldsaga
Þóru Karítasar en áður gaf
hún út bókina Mörk þar sem
hún segir sögu móður sinnar.
Þrátt fyrir að Blóðberg sé
skáldsaga liggur heilmikil
heimildarvinna að baki, enda
byggir hún á sannsögulegum
atburðum.
Þóra segir að með bók sinni
hafi hún viljað gefa Þórdísi
Halldórsdóttur rödd og veita
lesandanum færi á að líta
aftur í tímann.
„Ég ákvað að gefa henni líf
því lífið var tekið frá henni.
Ég lagði því áherslu á að búa
til lifandi persónu og gæða
hana miklu lífi og um leið að
varpa ljósi á sögu þeirra sem
voru teknir af lífi á þessum
tíma,“ segir Þóra. Hún bendir
á að það eigi fullt erindi í dag
að horfa aftur í tímann, á
raunveruleika þeirra kvenna
sem á undan okkur komu og
bjuggu í allt öðru samfélagi en
við búum við í dag.
Drusluskammar-tímabil
Stóridómur var lagabálkur
sem tók gildi á sextándu öld
og sneri að kynferðismálum
en dauðasök lá við sifjaspells-
brotum og þriðja hórdóms-
broti.
„Þetta var drusluskammar-
tímabil Íslandssögunnar og
þetta talar svolítið við metoo-
byltinguna að því leytinu til að
við erum enn að burðast með
svo mikla skömm út af svona
hlutum og erum oft svolítið
hörð við sjálf okkur og dæm-
um svolítið hart, þó svo að það
sé ekki gert af dómstólum í
dag.“
Þóra bendir á að líklega hafi
lítil sem engin umræða verið
um kynlíf á tímum Stóradóms.
Stúlkur voru ekki fræddar um
líkama sinn, hvatir eða þrár
og vissu margar ekki hvernig
börnin verða til.
„Ég fór tvisvar til Afríku á
meðan ég var að skrifa þessa
bók en þar var ég að safna
sögum fyrir UNWomen. Þar
talaði ég við stelpu sem hafði
orðið ólétt þrettán ára á mark-
aði eftir að maður hafði verið
að gefa henni gjafir, það sem
við vitum í dag að er að tæla
hana sem barnaníðingur, og
hún hafði ekki hugmynd um
að hún væri ólétt fyrr en hún
var komin að því að fæða
barnið.
Þetta lýsir svolítið umhverfi
Stóradóms. Það var ekki nein
kynfræðsla og stelpur og
ungar konur vissu oft ekkert
hvernig þetta gekk fyrir sig.
Þórdís var mjög ung þegar
hún varð ólétt, ef til vill sex-
tán eða sautján ára.
Höfundur og lesandi
Samband lesanda og höfundar
er nokkuð sem Þóra hefur
mikinn áhuga á. Bæði sem
rithöfundur og sem lesandi.
„Ég hef áhuga á sambandi
höfundarins og lesandans,
af hverju maður tengir við
sumar sögur en ekki við aðrar
og af hverju maður les sumar
bækur alveg í gegn en ekki
aðrar og mér finnst það sem
áhorfandi og sem lesandi sjálf
svo gaman þegar ég tek upp
bók og gleymi mér kannski
í tvo tíma, sagan tekur bara
yfir. Eða þegar maður opnar
bók og bara les hana þangað
til hún er búin, verður að
klára hana. Svo mig langaði að
gera þannig sögu að þeir sem
lesa tengi.“
Þó að bókin sé rétt nýkomin
í bókahillur verslana hefur
Þóra þegar fengið að heyra að
henni hafi tekist ætlunarverk
sitt.
„Það var sjómaður sem
sendi mér skilaboð um að
hann hefði komið í land í
rigningu og myrkri og byrjað
Þóra Karítas
segir móður
sína hafa verið
sinn helsta
stuðnings-
mann og hafa
hvatt hana til
dáða í skrifum
sínum.
MYND/VALLI
13. NÓVEMBER 2020 DV
Erla Dóra
Magnúsdóttir
erladora@dv.is
Leikkonan og rithöfundurinn Þóra Karítas
Árnadóttir upplifði sáran missi þegar
móðir hennar lést á síðasta ári. Hún
bendir á að margir séu að ganga í gegn-
um erfiða tíma sökum fjölda dauðsfalla
síðustu mánuði og segir fyrstu jólin eftir
missi erfið. Þá sé mikilvægt að leyfa sér
að stoppa og finna til og hvíla sig.
að lesa um kvöldið og svo las
hann allan daginn á eftir. Mér
finnst svo gaman að fá svona
skilaboð: „Ég gerði ekkert af
því sem ég ætlaði að gera í
dag,“ og svo þakkaði hann mér
fyrir það.“
Speglanir við fortíðina
Umfjöllunarefni fyrri bókar
Þóru stóð mjög nærri henni
– saga móður hennar. En við
heimildavinnu við Blóðberg
komst Þóra að því að hún
tengist einnig sögu Þórdísar.
Tvær persónur í bókinni sem
byggja á raunverulegum fyr-
irmyndum reyndust forfeður
hennar.
„Ég er komin af þeim í
tólfta lið. Það er svo gaman
að geta flett þessu fólki upp í
Íslendingabók og sjá hvernig
maður tengist þeim.
Hins vegar er ógerning-
ur að komast að því hvort
maður eigi ættir að rekja til
aðalsöguhetjunnar Þórdísar
sjálfrar.
„Hún átti barn en þar sem
það var fætt utan hjónabands
var það líklega hvergi skráð,
og ég veit ekki hvort henni
fæddist stúlka eða drengur.
Ég byrjaði fyrst að skrifa um
barn hennar sem stelpu en svo
breytti ég því í strák. Einhver
tilfinning sem ég fylgdi.“
Líklega hefur Þóra tengt
betur við að um strák væri
að ræða þar sem hún var ný-
bökuð strákamóðir þegar hún
hófst handa við skriftirnar.
„Hún er alveg svona svolítið
tileinkuð frumburði mínum
þessi bók. Hann var mikil-
vægur ferðafélagi í gegnum
skrifin. Hann brenndi sig
einu sinni í lófanum og í bók-
inni brennir sonur Þórdísar
sig líka. Þannig verður sagan
lífræn og þetta verður samtal
við nútímann úr mínu lífi og
speglanir við fortíðina.“
Hræðileg pynting
Þórdís var tekin af lífi fyrir að
hafa átt barnið með mági sín-
um, en slíkt taldist blóðskömm
og refsingin var dauðadómur.
Hins vegar neitaði Þórdís um
árabil að segja frá nafni föður
barns síns. Það var ekki fyrr
en hún var pyntuð með hrotta-
legum hætti sem hún nefndi
mág sinn, enda var það það
Förðun: Ísak Freyr
Myndir: Valgarður Gíslason