Fjölrit RALA - 20.11.1992, Blaðsíða 42

-38-
Lega hólfanna (10. mynd) og það að reitir hvers hólfs aðskiljast ekki frá reitum
annarra hólfa bendir til að mismunur í beitarálagi sé ekki meginorsök
gróðurfarsbreytileikans sem birtist í niðurstöðum hnitunarinnar. Á tilraunatímanum
hefur mest beitarálag verið í Þ hólfi en minnst hefur það verið í FL hólfi (1. tafla). Hefði
beitin haft mikil áhrif á gróður í tilraunalandinu mætti búast við að þessi hólf hefðu legið
fjærst hvert öðru, að því tilskyldu að gróðurfar í öllum hólfum við upphaf tilrauna hafi
verið svipað. Þegar skoðuð eru tengsl og fjarlægðir milli paraðra reita á mörkum hólfa,
sem sýnd eru á 11. mynd, kemur í ljós að engin ákveðin stefna virðist ríkjandi á örvum
milli paraðra reita. Þá er ekki greinanlegt samhengi fjarlægðar milli paraðra reita við
mismun í beitarþunga. Búast hefði mátt við meiri fjarlægð (meiri gróðurbreytingum)
milli paraðra reita þar sem mikill munur var í beitarþunga en þar sem lítill munur var, t.d.
að reitir í FM hólfi væru lengra frá pöruðum reitum í Þ hólfi en reitir í M hólfi (11.
mynd).
Þegar umhverfisþættir og einstakar plöntutegundir eru tengdar reitahnituninni kemur
betur í ljós hvað liggur að baki gróðurfarsbreytileikanum sem birtist í niðurstöðum
hnitunarinnar. Eins og fram kemur á 12. mynd er náið samhengi á milli jarðvegsskilyrða
og gróðurfarsbreytileikans í beitilandinu. Þegar farið er út eftir ási 1 grynnist jarðvegur
og sýrustig hans hækkar með minnkandi innihaldi af kolefni og köfnunarefni. Jafnframt
eykst stærð ógróins yfirborðs út eftir ási 1 ef frá eru taldir nokkrir reitir í Þ hólfinu þar
sem ógróið yfirborð er áberandi meira en í nálægum reitum, en þar kemur fram aukning í
stærð ógróins yfirborðs vegna mikils beitarálags. Jafngóð samsvörun er ekki við beit þar
eð reitir með mest beitarálag liggja nærri reitum með mjög lítið beitarálag (12. mynd).
Ás 1 greinir því á milli reita með tiltölulega þykkum og næringairíkum jarðvegi og reita
með grunnum og snauðari jarðvegi, en sú breyting verður í tilraunalandinu frá norðvestri
til suðausturs eins og lýst var að framan. Ekki liggur í augum uppi hvað liggur að baki
stöðu reita á ási 2 en þeir sýndu fremur litla dreifingu eftir honum eins og komið hefur
ffarn. Hugsanlegt er að ásinn tengist snjóþyngslum, þ.e. að þau séu mest í reitum sem
liggja efst á honum. Til þess bendir m.a. tegundasamsetningin í reit Ml, sem lýst var að
ofan, en hann liggur efst á ásnum.
Á 13. mynd eru sýnd tengsl valinna tegunda háplantna, mosa og fléttna við
niðurstöður reitahnitunarinnar. Þar kemur fram hvemig einstakar tegundir svara
breytingum í jarðvegsskilyrðum og jafnframt vísbendingar um hvort þær hafi orðið fyrir
áhrifum af beit á tilraunatímanum.
Flestar algengustu háplöntutegundimar í gróðurlendinu taka litlum breytingum í tíðni
milli reita eins og fram kemur á fjalldrapa (Betula nana), komsúra (Bistorta vivipara),
músareyra (Cerastium alpinum), krækilyngi (Empetrum hermafroditum), beitieski
(Equisetum variegatum), túnvingli (Festuca richardsonií), þursaskeggi (Kobresia
myosuroides), vallhæru (Luzula spicata), grasvíði (Salix herbacea), mosajafna