Fjölrit RALA - 20.11.1992, Blaðsíða 79

-75-
Lokaorð
Tilraunalandið á Auðkúluheiði er hluti af afréttarlandi sem nýtt hefur verið til beitar um
aldir. Gróðurfar heiðarinnar er því mótað af langvarandi beit og einkennist af tegundum
sem eru aðlagaðar henni, þ.e. þola að vera bitnar eða eru lítið eða ekkert snertar af fénu.
Rannsóknir á gróðri í friðuðum hólmum í tjömum og vötnum og á beittu landi á bökkum
þeirra hafa sýnt að gróðurfar á heiðinni hefur sennilega tekið miklum breytingum vegna
beitarinnar (Hörður Kristinsson og Helgi Hallgrímsson 1978; Hörður Kristinsson 1979;
Halldór Þorgeirsson 1982; Ingibjörg Svala Jónsdóttir 1984). Líklegt er að kjarr- og
blómlendi með gulvíði, ætihvönn, blágresi og bumirót hafi fyrrum verið mun útbreiddara
á heiðinni þar sem gróðurskilyrði vora góð, en það hafi vegna beitarinnar smám saman
vikið fyrir mosaþembu með fjalldrapa, þursaskeggi og fléttum (Hörður Kristinsson 1979).
Eðlisins vegna er því nokkur munur á þessum rannsóknum og beitartilraununum. Með
samanburði á gróðri í ævagömlu beitilandi og sams konar landi sem alla tíð hefur verið
friðað fyrir beit er m.a. verið kanna á hvem hátt gróður sem ekki er aðlagaður beit hefur
breyst við hana og hvaða gróðurskilyrðum land býr yfir. Þar er ekki hægt að rekja
hvemig gróðurþróunin hefur verið frá uppmnalega gróðurlendinu til beitilandsins og
hvaða beitarsaga liggur að baki. í beitartilraununum var hins vegar kannað hvemig
afréttargróður sem aðlagaður er beit bregst við henni. Þar var tilgangurinn m.a. að
ákvarða að hvaða marki er skynsamlegt að nýta gróðurinn þannig að saman fari að góðar
afurðir fáist af fénu og að gróðurskemmdir eða jarðvegseyðing fylgi ekki beitinni. f
tilraununum var beitarþunginn nákvæmlega skráður sem gerði kleift að kanna tengsl hans
og gróðurbreytinga. Því lengur sem beitartilraunir standa þeim mun betri upplýsingar
gefa þær, ekki hvað síst um gróðurinn sem breytist ekki í einu vetfangi við að beit aukist
eða minnki.
Beitartilraunimar á Auðkúluheiði era lengstu samfelldu tilraunir sem gerðar hafa
verið með sauðfjárbeit hér á landi en þær hófust árið 1975 og stóðu til ársins 1989.
Tilraunalandið var þurrlendismói sem einkenndist af tegundaríkum mosaþembugróðri
með gamburmosa, fjalldrapa og krækilyng sem ríkjandi tegundir. Slíkur gróður er
algengur á heiðum vestanlands og norðan og er mjög mótaður af beit. Gróðurrannsóknir
þær sem hér hefur verið fjallað um fóm fram er þrettán ár vora liðin frá upphafi
tilraunanna. Niðurstöður þeirra sýna að fremur litíar gróðurfarsbreytingar hafa orðið á
milli léttbeittra, miðlungsbeittra og þungbeittra hólfa á 13 ára tímabili. í þungbeittu landi
hafði þó ógróið yfirborð aukist talsvert og mnnaþekja rýmað verulega en óvemlegar
breytingar orðið á tegundasamsetningu. Gróður í hólfum sem friðuð höfðu verið fyrir
allri beit í 8 ár skar sig ekki að marki frá gróðri í miðlungs- og léttbeittum hólfum sem
stöðugt vom beitt. Þessar niðurstöður benda til að þetta gróðurlendi sé stöðugt og vel
aðlagað beit. Það er mjög tegundaríkt virðist þola talsvert álag af beit án þess að
stórfelldar breytingar verði á gróðurfari. Breytingar á gróðri við það að dregið er úr