Fjölrit RALA - 20.11.1992, Blaðsíða 63

-59-
UMRÆÐA
Jarðvegur
Jarðvegur í tilraunalandinu er móajarðvegur sem er að miklu leyti myndaður við áfok og
öskufall (Bjöm Jóhannesson 1988). Þykkt hans, 77-160 cm, er nokkuð mikil í samanburði
við niðurstöður annarra rannsókna á þykkt móajarðvegs á norðvesturlandi sem eru frá
láglendi (Grétar Guðbergsson 1975; Bjöm Jóhannesson 1988). Sennilegt er að nálægð
við hálendisauðnir og minni fjarlægð frá Heklu skýri að einhverju leyti meiri þykkt
móajarðvegs á Auðkúluheiði en á láglendi norðvestanlands.
Talsverður munur kom fram á þykkt jarðvegsins, efnasamsetningu hans og
yfirborðsrofi þrátt fyrir að mestur hluti tilraunalandsins væri sléttlendur og fremur
einsleitur yfir að líta. Að jafnaði var jarðvegur dýpstur og næringarríkastur í
norðvesturhluta tilraunalandsins við rætur Áfangafellsins, en grynntist til suðausturs og
varð næringarsnauðari, auk þess sem yfirborðsrof og grjót í rofum jókst. Á loftmynd af
tilraunasvæðinu kemur fram að frostspmngur í jarðvegi em greinilegastar í
suðausturhluta tilraunalandsins þar sem jarðvegur var grynnstur en úr þeim dregur smám
saman í norðvesturátt með þykknandi jarðvegi. Spmngumar mynda óreglulegt net og
komu fram á yfirborði sem krappar lægðir eða skomingar. Allt að 30-40 metrar fjarlægð
getur orðið á milli þeirra. Áhrif frosts á jarðveg em væntanlega mest þar sem snjóalög
em lítil. Sennilegt er að breytileikinn í þykkt og efnaeiginleikum jarðvegs innan
tilraunalandsins mótist mjög af snjódýpt að vetri sem hefur áhrif á gróðurskilyrði og
jarðvegsmyndun. Suðausturhluti tilraunalandsins er líklega snjóléttasti hluti þess. Þar
skefur snjó frekast af að vetrarlagi og frost verður meira í jarðvegi en þar sem snjóþyngra
er. Frosthreyfingar em þar meiri sem sést á því að grjót er í yfirborði flaga. Við þessar
aðstæður verða skilyrði gróðurs erfiðari, hann myndar síður samfellda þekju en rof og
melablettir verða áberandi. Þetta hefur áhrif á jarðvegsmyndunina sjálfa þar sem dregur
úr framleiðslu gróðursins með versnandi gróðurskilyrðum og hann leggur jarðveginum
minna til af lífrænum efnum.
Niðurstöðum mælinga á efnainnihaldi jarðvegsins ber allvel saman við aðrar
rannsóknir á móajarðvegi á grónu landi. Jarðvegur í tilraunalandinu er talsvert snauðari
af kolefni og köfnunarefni en þurrlendisjarðvegur á láglendi (Bjami Helgason 1968;
Bjöm Jóhannesson 1988; Ólafur Arnalds 1990) en mun ríkari af þessum efnum en
jarðvegur á lítið grónu landi eða á uppgræddu landi á sama svæði (Ólafur Amalds og
Friðrik Pálmason 1986; Þorsteinn Guðmundsson 1991).
Ekki verður séð að mismunur í beitarálagi milli hólfa hafi haft áhrif á
efnasamsetningu jarðvegs í tilraunalandinu. Sá munur sem fram kom milli hólfa verður
fremur rakinn til landgerðar en beitar. Samanburður á jarðvegi beitilands og friðaðs