Fjölrit RALA - 15.01.2001, Blaðsíða 38

benda til að á þessu bili taki úrkoma og jarðvegsraki að takmarka verulega vöxt
lúpínu. Veðurfarsupplýsingar um einstaka staði eru hins vegar ekki nægilega ítarlegar
til að hægt sé að greina hvar skilur á milli svæða með góðum og slæmum vaxtarskil-
yrðum fyrir lúpínu á Norðurlandi. Þar sem úrkoman fer að verða takmarkandi getur
landslag, snjóalög og vatnsmiðlun frarn eftir sumri ráðið meiru um hvar lúpína nær
góðum vexti. Þótt ársúrkoman sé svipuð getur verið mikill munur á söndum, mela-
kollum, mólendi, hlíðum og dældum. Á melum og söndum á Norðurlandi virtist
lúpínan aðeins ná að mynda þéttar, langlífar breiður á svæðum út við ströndina, þ.e. í
Hrísey og á Húsavík, þar sem snjóþyngra er en á svæðunum innar í landinu. Á melum
á Ássandi og Hálsi í Fnjóskadal varð lúpína aðeins um 40-50 cm há og náði ekki að
mynda samfelldar breiður. Munur á vaxtarstöðum kom vel fram á Hálsi en þar varð
lúpína 20 cm hærri niðri í rakri dæld en uppi á melnum og myndaði samfellda breiðu
(14. mynd). Meiri hæð lúpínu í mólendi en á melum á sömu svæðum á Norðurlandi
má líklega rekja til þess að mólendisjarðvegur er að jafhaði fínkomóttari og raka-
heldnari en melajarðvegur.
Uppskera
Rannsóknimar á gróðri fóm fram á þremur sumrum, yfirleitt í seinni hluta júlí, nema á
Kvískeijum og Svínafelli þar sem mælt var seinna að sumrinu. I gögnunum em því
væntanlega einhver ffávik í hæð og þéttleika lúpínunnar milli svæða sem stafar af
mun í vaxtartíma og árferði. Uppskemmælingar fóm hins vegar alls staðar ffarn sama
árið og að áliðnu sumri þegar ætla má að sprettu lúpínu sé að ljúka (Borgþór Magnús-
son o.fl. 1995). Þær gefa þó í meginatriðum sömu vísbendingar og gróðurmælingamar
um vöxt, þéttleika og endingu lúpínu eftir landshlutum og svæðum.
Það er til marks um þéttleika lúpínunnar að uppskera af henni í Múlakoti, þar
sem hún mældist mest (990 g/m2, 15. mynd), var meiri en best gerist af ábomu vallar-
foxgrasi í góðri rækt hér á landi. Uppskera af því getur verið um 850 g/m2 (Áslaug
Helgadóttir 1987). Á sunnan og norðanverðu landinu er uppskera í grasgefnum lág-
lendishögum yfirleitt á bilinu 100-300 g/m2 en getur orðið allt að 500 g/m2 í mjög
uppskemríku snarrótargraslendi (Borgþór Magnússon o.fl. 1999). Uppskera lúpín-
unnar var víðast hvar á bilinu 100-700 g/m2, auk nokkurrar uppskem af öðmm há-
plöntum (15. mynd). I þéttum lúpínubreiðum er spretta því talsvert meiri en almennt
verður á óræktuðu, grasgefhu landi eða blómlendi (Halldór Þorgeirsson 1979).
/ hvers konar landi breiðist lúpína út? Breiðist hún yfir gróið land?
Nú verður vikið að helstu rannsóknaspumingum sem settar vom fram við upphaf
rannsóknanna og komu ffam í inngangi.
Erlendar rannsóknir benda til að ekkert gróðursamfélag sé svo vel brynjað að
framandi tegundir geti ekki stungið sér þar niður, numið land og breiðst út. Gróður-
samfélög em hins vegar ekki öll jafn auðnumin af ffamandi tegundum. Það hefur
reynst erfitt að greina á hveiju þetta veltur helst. Af einstökum þáttum virðist ráða
mestu hve stór hluti yfirborðs er ógróinn og hve útbreitt og mikið umrót er í jarðvegs-
yfirborði. Hjá hinum ffamandi tegundum virðist skipta mestu máli að ffæ séu stór.
Tegundir sem mynda stór ffæ em ekki jafn háðar yfirborðsraski og geta komist á legg
við breytilegri skilyrði en tegundir með smágerð ffæ (Crawley 1987, Burke og Grime
1996). Lúpínur em, eins og flestar aðrar belgjurtir sem finnast utan hitabeltisins, ljós-
elskar plöntur sem þrífast illa í skugga. Köfnunarefnisbinding baktería í rótum krefst
mikillar orku sem fengin er ffá ljósi sólar (Sprent 1973, 1993, Sprent og Silvester
1973, Chapin 1993, Walker 1993). Algengast er að lúpínur vaxi þar sem jarðvegur er
36