Fjölrit RALA - 15.01.2001, Page 40

svæðum og víðar bendir i svipaða átt. Þótt lúpína hafx víða farið yfir uppblásið land,
lynggróður og fjalldrapamóa em þess fá dæmi að hún hafi farið inn á gamlar skógar-
torfur eða irm á gróið land með þykkum gras- eða blómlendssverði. Þetta má t.d. sjá í
Bæjarstaðaskógi í Skaftafelli og í Heiðmörk (Daði Bjömsson 1997) og allvíða á
höftxðborgarsvæðinu (Borgþór Magnússon 1997). Hér á landi hefur skógur og þéttur
kjarr- og blómlendisgróður eyðst víðast hvar vegna langvarandi nýtingar og gróður-
þekja er rofin og gisin (Ólafur Amalds o.fl. 1997). Við teljum að flest önnur þurr-
lendisbúsvæði á láglendi, að óstöðugustu foksöndum undanskildum, búi yfir land-
náms- og útbreiðsluskilyrðum fyrir lúpínu. Möguleikar heruiar til að breiðst út em því
miklir. Það er helst sauðfjárbeit sem takmarkar útbreiðslu lúpínunnar en hún kemst
ekki á legg þar sem einhver beit er að ráði.
Öflugt landnám lúpínu á grónu landi ræðst sennilega af mörgum þáttum. Einkum
em það köfhimarefnisbinding, öflug kímplanta, ör þroski á fyrstu ámm og mikill
vaxtarhraði að vori em mikilvægustu eiginleikar lúpínunnar þar sem hiin nemur land í
grónu landi í samkeppni við aðrar plöntur. Flestar algengar úthagaplöntxxr hér á landi
vaxa hægar og em mun lágvaxnari en lúpínan. Því er ekki að undra að hún skuli vaxa
þeim yfir höfuð og hafa betur í samkeppni við þær.
Hvaða gróðurbreytingar fylgja lúpínu?
Þau miklu áhrif sem alaskalúpína hefur á umhverfi sitt byggjast ekki hvað síst á þeim
eiginleika hermar að mynda samfelldar breiður eins og ýmsar aðrar skyldar
lúpínutegundir (Braatne 1989, Morris og Wood 1989, Maron og Cormors 1996,
Andrea o.fl. 1998). Breiðumyndunin stafar af því að fræmyndun er mikil, ffæið stór-
gert og með litla dreyfihæfni. Ungplöntumar vaxa því flestar upp í nágrermi mæðra
sirrna. í Heiðmörk getur ffæfall alaskalúpínu við jaðar breiða numið allt að 2000
fræjum á fermetra en mest af ffæinu fellur irman við 2 metra ffá móðurplöntum
(Bjami Diðrik Sigurðsson og Borgþór Magnússon, óbirt gögn). Útbreiðsluhraði
lúpínu í Heiðmörk kemur vel heim og saman við þetta en á sléttlendi færast jaðrar
breiða þar út um 1,6 m á ári að meðaltali. Þar sem ffæ dreifist niður skominga með
leysingavatni er hraðirm hins vegar margfalt meiri (Daði Bjömsson 1997).
Þar sem lúpína myndar breiður verða breytingar á umhverfisaðstæðum og
gróðurffamvindu. Þær ganga mislangt eftir því í hve góð vaxtarskilyrði lúpínuimar
em. Líklegt er að skuggaáhrif af lúpínuimi, sinufall og aukið ffamboð af köfhunarefni
séu mikilvægustu áhrifaþættimir. Mælingar sem gerðar hafa verið á blaðflatarhlutfalli
í lúpínubreiðum hér á landi sýna að laufþak í breiðum verður mjög þétt þar sem
vöxtur er mestur og verður mikil skerðing á birtu í sverði undir lúpínuimi (Asa L. Ara-
dóttir 2000a,b). Mikið sinufall sem verður í lúpínubreiðum veldur því að samfellt
botnlag myndast og getur þykkt þess verið yfir 20 cm. Sinan leggst yfir lágvaxnar
plöntur og eykur á skuggaáhrif. Ennffemur er líklegt að hún geti valdið skemmdum á
plöntum vegna fargsins. Þar sem lúpína breiðist yfir bersvæði einangrar sinulagið yfir-
borðið sem dregur úr ffosthreyfmgum og jafnar rakaskilyrði í jarðvegsyfirborði. Getur
það aukið líkur á landnámi annarra tegunda (Morris og Wood 1989, del Moral og
Bliss 1993).
Þar sem lúpina nemur land verður mikil aukning á köfhunarefhi í jarðvegi sem
rekja má til köfhunarefhisbindingar í rótum. Hluti af köfhunarefninu berst út í jarð-
veginn við starfsemi og umsemingu róta en hluti siast ofan í hann við rotnun sinu af
lúpínu og öðrum plöntum á jarðvegsyfirborði. Af einstökum umhverfisþáttum sem
mældir voru sýndi köfhunarefni í jarðvegi hæsta fylgni við 1. ás í fjölbreytugreimngu
(3. tafla). Þar sem lúpína nam land á snauðum jarðvegi reyndist köfhunarefni aukast
allt að tífalt innan breiða, sem eru áþekkar breytingar og komið hafa ffam á köfnunar-
38