Fjölrit RALA - 15.01.2001, Blaðsíða 43

svæðanna og voru mest áberandi þar sem lúpína var nokkuð tekin að gisna. Þekja
þeirra var þó hvergi mikil. Samkvæmt eldri rannsóknum í Heiðmörk voru bæði túns-
úra og vegarfi meðal tegunda sem juku þekju sína inni í lúpínubreiðum (Halldór Þor-
geirsson 1979).
í eldri breiðunni í Skorradal var sigurskúfur ríkjandi (4. tafla) en hann er stór-
vaxinn, myndar mikinn fræforða og breiðist ört út með sviffræjum. Á norðurslóðum
er hann þekktur fyrir að nema land í brunnu skóglendi, þar sem hann skríður út með
öflugum jarðsprotum og myndar breiður. Sigurskúfur er fremur sjaldgæf tegund hér á
landi. Hann finnst villtur bæði í klettum og skóglendi en vex oft sem slæðingur við
bæi og í þéttbýli (Hörður Kristinsson 1986, 1997). Auk breiðanna í Skorradal fannst
sigurskúfur í litlum mæli í einni breiðu í Heiðmörk. Líklegt er að þessi tegund eigi í
ffamtíðinni eftir að gera vart við sig víðar með aukinni útbreiðslu lúpínu og nema land
í gömlum breiðum. Sigurskúfur er ein þeirra tegunda sem numið hafa land í
lúpínubreiðum á St. Helens eldfjallinu í Bandaríkjunum (del Moral og Bliss 1993,
Tsuyuzaki o.fl. 1997).
Skógarkerfill er annar slæðingur sem hefur verið í örri útbreiðslu hér á landi á
síðustu áratugum en hann er sennilega tiltölulega ungur þegn í flórunni (Eyþór Einars-
son 1997, Hörður Kristinsson 1997). Skógarkerfill er stórvaxin, áburðarkær og
skuggaþolin sveipjurt. Hann getur myndað samfelldar breiður líkt og ættingi hans æti-
hvönn og lagt undir sig fijótt land (Hörður Kristinsson 1997). Skógarkerfill fannst
hvergi í reitum á sniðum okkar en hans varð hins vegar vart í breiðum bæði í Heið-
mörk og Hrísey (12. ljósmynd). í landi Reykjavíkur er skógarkerfill víða tekinn að
nema land í gömlum lúpínubreiðum og mynda samfellda fláka (Borgþór Magnússon
1997). Hann er stórvaxnari en lúpína og gæti því flýtt fyrir hnignun hennar. Sennilegt
er að skógarkerfill eigi víða eftir að njóta góðs af lúpínu og breiðast út í landi sem hún
hefur lagt undir sig. Þannig er líklegt að lúpína búi í haginn fyrir aðrar ffamandi
tegundir sem hafa átt ffemur erfitt uppdráttar, en sambærileg dæmi má fínna um ffam-
vindu í lúpínubreiðum erlendis ffá (del Moral og Bliss 1993, Warren 1995, Maron og
Connors 1996, Pickart o.fl. 1998).
Alls staðar þar sem lúpína myndaði þéttar, langlífar breiður urðu miklar
breytingar á gróðri. Framvinda af völdum lúpínu tók að sveigjast í sömu átt, hvort sem
um var að ræða mela, hálfgróna mosaheiði eða gróna lyngmóa (5., 11.-12. mynd). í
breiðum þróaðist gróður í átt að tegundafáu gras- og blómlendi, sem sumstaðar var
elftingablandið. Þetta kemur nokkuð heim og saman við erlendar rannsóknir á gróður-
lendum þar sem mikið er eða hefur verið um lúpínur. Þau eru yfirleitt tegundafá og
einkennast af mikilli þekju grasa og stórvaxinna breiðblaða jurta (Douglas og Bliss
1977, Sandgren og Noble 1978, Roberts o.fl. 1981, Frank og del Moral 1986, del
Moral og Bliss 1993, Maron og Connors 1996, Pickart o.fl. 1998).
Samkvæmt rannsóknum okkar urðu umskipti á gróðri þar sem lúpína breiddist
yfir ffemur tegundaríka, gróna lyngmóa á Norðurlandi (10. og 17. ljósmynd). Þar
eyddi hún nær öllum tegundum þeirra og litið landnám var af öðrum, eins og dæmi ffá
Hrísey og Húsavík sýna (14. mynd). Hvergi var tegundafábreytni meiri í gömlum
lúpínubreiðum en í Hrísey og átti það jafnt við um þar sem lúpínan hafði breiðst yfir
lyngmóa og mela (14. mynd). Ekki er ljóst af hveiju þessi tegundafæð stafar en þó má
geta þess að sina af lúpínu inni í breiðunum í Hrísey var samfelld og óvenju þykk
miðað við það sem gerðist annars staðar. Á Norðurlandi komu einnig ffam mestu and-
stæðumar í viðgangi og áhrifum af lúpínunni. í innsveitum þar virðist vera of þurrt til
að lúpína nái að mynda hávaxnar, þéttar og langlífar breiður á ógrónum eða lítið
grónum svæðum, eins og dæmin ffá Varmahlíð, Hálsmelum, Ytrafjalli, Hveravöllum
og Ássandi sýna (14. mynd). Þar verða því minni skuggaáhrif af lúpínu, eins og
41