Fjölrit RALA - 15.01.2001, Blaðsíða 49

Hawaii hefur það lagt undir sig víðáttumikil svæði. Þar var fyrir gisið skóglendi á
ungum jarðvegi sem var snauður af köfnunarefni en innlendar niturbindandi tegundir
voru þar ekki fyrir. Þar sem Myrica-tréd nemur land myndar það skógarþykkni og
fjórfaldast innstreymi af köfnunarefni inn í vistkerfið miðað við það sem áður var.
Ekki er séð fyrir á endann á þeim breytingum sem tréð veldur en aðeins eru liðin tæp
40 ár frá því að þess varð fyrst vart í skóglendinu. Talið er að innlendar tegundir sem
aðlagaðar eru næringarsnauðum jarðvegi og vaxa hægt muni fara hallloka á þessum
svæðum og að hlutfall ffamandi tegunda í gróðri aukast (Vitousek o.fl. 1987,
Vitousek og Walker 1989, Vitousek 1990).
Alaskalúpína er komin hingað um langan veg af svæði þar sem loftslag er svipað
og hér ríkir. I heimkynnum lúpínunnar er gróður hins vegar miklu fjölbreyttari og
fleiri niturbindandi tegundir með áþekka eiginleika. Líklegt er lúpínan mæti þar meiri
samkeppni við hávaxnari runna og trjátegundir en hér á landi, auk þess sem búast má
við að skordýr og aðrar plágur heiji á hana í heimalandinu. Hér á landi þrífst lúpína
mjög vel upp í a.m.k. 300 metra hæð þar sem úrkoma er næg. Hún virðist algjörlega
laus við sjúkdóma og ekki er algengt að skordýr leggist á hana. Hér hefur kjarrlendi
og skógi að mestu verið eytt. Víðast hvar er þurrlendisgróður lágvaxinn og gisinn og
fátt um stórvaxnar tegundir sem veita lúpínu samkeppni. Vaxtar- og útbreiðslumögu-
leikar hennar eru því mjög góðir og víðáttumikil svæði búa yfir vaxtarskilyrðum fyrir
hana. Til þessa hefur lúpína aðeins numið lítið brot af þessu landi. Það sem helst setur
lúpínu takmörk í útbreiðslu er lítil hæfni hennar til langdreifmgar og sauðfjárbeit. Fræ
lúpínu er fremur stórt og berst yfirleitt ekki um langan veg nema þar sem hún vex við
vatn. Dreifing lúpínu á nýja staði er fyrst og fremst af mannavöldum. Því ætti að vera
unnt hafa nokkra stjóm á útbreiðslunni og halda henni frá svæðum þar sem hún er
talin óæskileg. Landgræðsla ríkisins er langstærsti framleiðandi og notandi á
lúpínufræi hér á landi og má þvi segja að ákvarðanir þar ráði miklu um hver þróun
verður í útbreiðslu lúpínu hér á landi í náinni framtíð. í nýlegum lögum um náttúm-
vemd (nr. 44/1999) er kveðið á um innflutning, ræktun og dreifmgu lifandi lífvera hér
á landi og í kjölfar laganna hefur umhverfisráðuneytið gefið út reglugerð (nr.
583/2000) um innflutning, ræktun og dreifmgu útlendra plöntutegunda. Ætla verður
að lögin og reglugerðin geti haft árhrif á notkun lúpínunnar.
Að okkar dómi er lúpína best fallin til landgræðslu á stómm, samfelldum ber-
angurssvæðum. Hana ætti ekki að nota þar sem melablettir eða rofsár em í landi sem
er að mestu gróið. Þar er hætta á að hún Ieggi undir sig land með fjölbreyttari gróðri
en þeim sem fylgir henni. Þegar em orðin dæmi um það hér á landi og má þar nefna
Kvísker í Öræfum, þjóðgarðinn í Skaftafelli, útivistarsvæði Reykjavíkurborgar og
Hrísey á Eyjafirði (Borgþór Magnússon 1997, Hörður Kristinsson 1997). Það er því
mikilvægt að sýna aðgát áður en lúpínu er dreift á nýjum staði svo ekki fari meira for-
görðum en vinnst með því að nota hana. Nauðsynlegt er að þeir aðilar sem em leið-
andi í landgræðslu-, skógræktar- og náttúmvemdarstarfi hér á landi móti stefnu og
gefi út leiðbeiningar um meðferð og dreifingu lúpínunnar.
47