Íslenskar landbúnaðarrannsóknir - 01.09.1975, Page 11

BREYTINGAR Á JARBVEGI 9
INNGANGUR
Efnajafnvægi og ræktunarástand jarðvegs
breytist smám saman með langvarandi á-
burðarnotkun. Þetta á við, þegar notaður er
lífrænn áburður eins og t. d húsdýraáburður
og einnig þegar notaður er einhvers konar
tilbúinn áburður. Ahrif áburðartegunda eru
hins vegar mjög ólík og koma einnig mjög
misjafnlega fljótt í ljós. Þar ræður áburðar-
magn miklu. Grasrækt krefst að jafnaði mik-
ils köfnunarefnisáburðar, en honum getur
fylgt óæskileg rýrnun kalsíums í jarðvegi á-
samt auknu sýrustigi. Slíkt þarf þó ekki að
hindra eðlilega grassprettu sökum hæfni
flestra túngrasa til að laga sig að breytilegum
vaxtarskilyrðum.
Nokkuð skiptar skoðanir hafa verið hér á
landi um áhrif einstakra tegunda köfnunar-
efnisáburðar á jarðveg og uppskeru. Greinar
hafa birzt um áhrif ammóníumnítrats,
„Kjarna", á jarðveginn, og hafa höfundar
(Björn Jóhannesson 1960, Þorsteinn ÞoR-
STEINSSON Og MagnÚS ÓsKARSSON 1960)
komizt að gagnstæðum niðurstöðum. Enn
fremur hafa verið birtar glefsur úr erlendum
greinum um kalkgildi ýmissa tegunda köfn-
unarefnisáburðar, m.a. í Handbók bænda árið
1967 (nafnlaus 1967). Fleira hefur verið
ritað og rætt um áhrif ammóníumnítrats á
íslenzkan jarðveg og flest sem lítt röksmddar
fullyrðingar, reistar á ófullkomnum upplýs-
ingum um erlendar tilraunaniðurstöður og
misskilningi á gildi þeirra í íslenzku um-
hverfi.
Undanfarna tvo áratugi hefur verið gerður
samanburður á þremur tegundum köfnunar-
efnisáburðar í fjórum tilraunastöðvum jarð-
ræktarinnar. Þessi samanburður nær til
ammóníumnítrats, kalksaltpéturs og brenni-
steinssúrs ammóníaks. Tilraunirnar hófust
árið 1945 á Akureyri og Sámsstöðum, en
árin 1953 og 1954 að Reykhólum og Skriðu-
klaustri, og standa þær allar enn (sjá m.a.
Árna Jónsson 1955). Hafa oft heyrzt raddir
um það, að þetta sé óþarflega langur tími til
einnar tilraunar, en þetta er þó ein þeirra
tilrauna, sem telja verður æskilegt, að haldið
verði áfram sem allra lengst, því að með
henni fæst vitneskja um, hvaða áhrif lang-
varandi notkun tiltekinna áburðartegunda
hefur á jarðveginn og eiginleika hans til
rækmnar framvegis. Þannig fæst einhver
mynd af því, sem raunverulega kann að
gerast í túnum við stöðuga notkun tilbúins
áburðar.
LÝSING TILRAUNAR
Tilraunirnar eru lagðar út í ríkjandi jarðvegi
hverrar tilraunastöðvar, en jarðvegur er mjög
ólíkur eftir stöðvum, bæði að uppmna og
innri gerð.
Á Sámsstöðum er tilraunin í halla móti
suðaustri í lítils háttar rökum móajarðvegi,
og hefur landið verið í rækmn síðan 1940.
Það ár var sáð í landið gras- og smárafræi,
og er þess getið í skýrslum tilraunastöðvar-
innar, að smárinn hafi verið næstum horfinn
árið 1950 úr þeim reitum, sem fengið höfðu
hinn stærri skammt, þ.e. 93 kg N/ha, af
ammóníumnítrati („Kjarna").
Á Reykhólum er tilraunin gerð á fram-
ræstri mýri, og hafði grasfræi verið sáð í
landið nokkm áður. Búfjáráburður mun hafa
verið borinn á landið í upphafi, áður en sáð
var, og e. t. v. einnig kalk, en það hefur þó
ekki verið staðfest.
Á Akureyri er tilraunin lögð út á gömlu,
rækmðu túni í þurrum móajarðvegi (brekku-
jarðvegi). Smári var töluverður í tilrauna-
landinu þegar í upphafi, og gætir hans all-
mikið í reimm, sem aldrei hafa fengið köfn-
unarefnisáburð. Einnig gætir smárans all-
mjög í seinna slætti, þegar tvisvar er slegið,
og þá í öllum reitum tilraunasvæðisins.
Á Skriðuklaustri er tilraunin gerð í fram-