Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.2020, Blaðsíða 18

Skattar hafa farið hækkandi
Þróun tekna hins opinbera. Milljarðar króna á föstu verðlagi 2019.
18 EYJAN
Á ÞINGPÖLLUM
Björn Jón
Bragason
eyjan@eyjan.is
H ver veit nema sótt-varnalækni og heil-b r i g ð i s r á ð h e r r a
þóknist að heimila starfsemi
líkamsræktarstöðva einhvern
tímann á nýja árinu. Þá munu
margir vakna við vondan
draum, þreklitlir og átta sig á
því að þeir eru orðnir fram úr
hófi feitir eftir ofát og kyrr-
setur í farsóttinni.
Dæmi af útþenslunni
En fitan hleðst víðar en á
maga og læri landsmanna.
Fyrir hálfum mánuði gerði
ég að umtalsefni hér á þessum
vettvangi mikla útþenslu for-
sætisráðuneytisins. Starfs-
menn þess væru nú orðnir
54 talsins en hefðu verið 35
fyrir áratug – í tíð Jóhönnu
Sigurðardóttur – og aðeins
fimmtán í forsætisráðherra-
tíð Þorsteins Pálssonar. Fyrir
einu og hálfu ári var stofnuð
skrifstofa jafnréttismála í
ráðuneytinu. Þar starfa sex
– allt konur – og væntanlega
að jafnréttismálum (þó lítið
fari fyrir jafnréttinu í kynja-
hlutföllum meðal starfsmanna
skrifstofunnar).
Skrifstofustjóri jafnréttis-
skrifstofu forsætisráðuneytis
er Steinunn Valdís Óskars-
dóttir, sem var þingmaður
Samfylkingarinnar á árunum
2007–2010. Þrír starfsmenn
eru lögfræðingar, einn er titl-
aður sérfræðingur og einn
„aðstoðarmaður ríkisstjórn-
arinnar í jafnréttismálum“.
Kunnugir telja að rekstur
þessarar skrifstofu kosti um
100 til 120 milljónir á ári en
á fjárlögum næsta árs er gert
ráð fyrir 926,3 milljónum
króna til reksturs aðalskrif-
stofu forsætisráðuneytis.
Skrifborð á skrifborð ofan
Stofnun og starfsemi þess-
arar skrifstofu í forsætisráðu-
neytinu er fróðlegt að skoða í
ljósi þess að starfandi er sér-
stök ríkisstofnun sem nefnist
Jafnréttisstofa og er staðsett á
Akureyri. Þar eru átta starfs-
menn, fimm eru titlaðir sér-
fræðingar, einn lögfræðingur,
einn rekstrarstjóri og einn
framkvæmdastjóri. Á fjár-
lögum næsta árs er gert ráð
fyrir 162,3 milljónum til starf-
rækslu Jafnréttisstofu.
Eðlilegt er að skattgreið-
endur spyrji sig hvers vegna
þörf sé á sérstakri jafnréttis-
skrifstofu í forsætisráðuneyt-
inu þegar fyrir er ríkisstofnun
sem eingöngu er helguð mála-
flokknum. Getur ekki verið
að óþarfa fitulag hafi hlaðist
á ríkisreksturinn í góðæri
undanfarinna ára? Aldrei
skortir þó göfugan ásetning
þegar báknið blæs út – enda
er leiðin til ánauðar vörðuð
fögrum fyrirheitum líkt og
dæmin sanna.
Gríðarlegur hallarekstur
Jafnréttisskrifstofan var
bara tekin sem dæmi um
þenslu í opinberum rekstri
en hvarvetna blasir við að
útgjöld hafa stórhækkað og
starfsmönnum fjölgað. Veiru-
kreppan gerir það að verkum
að skera þarf niður kostnað
í einkageiranum og atvinnu-
leysi mælist meira en nokkru
sinni. Þrátt fyrir þetta er eng-
inn hörgull á nýjum útgjalda-
hugmyndum hins opinbera og
meira að segja er komin fram
sú hugmynd að ríkissjóður
eigi að fjármagna hallarekst-
ur sveitarfélaga sem þó hafa
sína eigin tekjustofna.
Samkvæmt fjármálaáætlun
verður halli á rekstri ríkis-
sjóðs fram til ársins 2025 og
skuldir hins opinbera eru að
tvöfaldast um þessar mundir.
Gert er ráð fyrir því að rekstr-
arhalli ríkissjóðs á þessu ári
muni nema 269,2 milljörðum
króna og nálega sömu upphæð
á næsta ári, eða 264,2 millj-
örðum. Þessi gríðarlegi halla-
rekstur er fjármagnaður með
lántökum. Stjórnmálamenn
hafa kosið að horfast ekki í
augu við vandann – þeir ætla
að velta honum alfarið yfir á
skattgreiðendur framtíðarinn-
ar.
Hér ræður án efa miklu að
aðeins tæpir níu mánuðir eru
til alþingiskosninga og stjórn-
málamenn vita sem er að það
er til muna auðveldara að afla
atkvæða með því að útdeila
peningum annarra en koma
fram með hugmyndir um ráð-
deild og sparnað. En aðhald
er þó óumflýjanlegt. Í reynd
er bara verið að fresta vand-
anum.
Auka má framleiðni
hjá hinu opinbera
Í áliti Viðskiptaráðs við fjár-
lagafrumvarpið og fjármála-
áætlun er bent á að svigrúm til
útgjaldaaukningar verði í öllu
falli lítið sem ekkert á næstu
árum og því sé nauðsynlegt að
„koma auga á alla þá útgjalda-
liði sem má umbreyta og auka
þar með getu hagstjórnar-
innar til að brúa gatið sem er
að myndast í opinberum fjár-
málum,“ eins og það er orðað.
Stjórnmála-
menn sýna
lítinn sem
engan vilja til
sparnaðar –
enda kosn-
ingar á næsta
leiti.
MYND/
SIGTRYGGUR ARI
SKOÐANAPISTILL
18. DESEMBER 2020 DV
SPIKIÐ HRIST AF RÍKISREKSTRINUM
Gríðarlegur hallarekstur ríkissjóðs fjármagnaður með lántökum. Útgjöld margra stofn-
ana hafa stóraukist. Sex starfsmenn eru á nýrri jafnréttisskrifstofu forsætisráðuneytis.
Viðskiptaráð hefur skorað á
stjórnvöld að horfa til tæki-
færa til að auka framleiðni
í opinberum rekstri og for-
gangsraða verkefnum. Ráðið
bendir á að óraunhæft sé „að
hið opinbera takist á við þær
áskoranir sem framundan eru
með því að hækka skatta enda
eru skattar hér með því hæsta
sem gerist í þróuðum ríkjum“.
Að mati Viðskiptaráðs þarf
að skilgreina betur hlutverk
hins opinbera í samfélag-
inu. Í nýlegri skýrslu ráðsins
sem ber nafnið „Hið opin-
bera: Meira fyrir minna“ er
meðal annars bent á að skatt-
greiðslur hafi aukist umtals-
vert síðustu fimm árin sem
eðli máls samkvæmt hefur
letjandi áhrif á einkaframtak
og dregur úr hagvexti og þar
með lífsgæðum borgaranna.
Tækifæri fyrir
stjórnmálamenn
Í reynd þarf að innleiða nýja
hugsun í opinberum rekstri;
leita leiða til sparnaðar og
stuðla að aukinni virðingu fyr-
ir fjármunum skattgreiðenda.
Stjórnmálin eru bersýnilega
lent í ógöngum hér landi þeg-
ar við blasir að ekki á að vinda
ofan af skuldum ríkissjóðs í
fyrirsjáanlegri framtíð. Til-
lögur Viðskiptaráðs eru ágætt
leiðarljós í þessum efnum og
tímabær áminning. Hugvits-
samir stjórnmálamenn og
hliðhollir atvinnulífi ættu að
taka tillögum Viðskiptaráðs
fagnandi. Það er nefnilega
vel hægt að afla atkvæða hjá
þeim hluta þjóðarinnar sem
ofbýður bruðlið – eða skulum
við segja spikið sem óhjá-
kvæmilega þarf að hrista af
ríkisrekstrinum. n
Tollar Neyslu- og
leyfisskattar
Eignarskattar Vörugjöld Gjöld á launa-
greiðendur
Annað Skattar á vöru
og þjónustu
Skattar á
tekjur og
hagnað
HEIMILD: VIÐSKIPTARÁÐ ÍSLANDS
53
0
41
7
53
0
41
7
53
0
41
7
53
0
41
7
68626348
201445
n 2015 n 2019