Sjómannadagsblaðið - 07.06.2020, Blaðsíða 28

28 s j ó m a n n a d a g s b l a ð i ð j ú n í 2 0 2 0
13 ár í Nauthólsvík
Hátíðahöldin héldu enda þessari
forskrift að mestu næstu ár og
áratugi, þótt einhverjar breytingar
yrðu á staðsetningu viðburða.
Stýrimannaskólinn flutti af Öldugötu
í nýjan og glæsilegan Sjómannaskóla
sem vígður var 1945, en þar var líka
safnast saman meðan húsið var í
byggingu. Upp úr 1950 var safnast
saman til hópgöngu við Borgartún
og þaðan gengið að Dvalarheimili
aldraðra sjómanna, en þar lagði
Ásgeir Ásgeirsson, forseti Íslands,
hornstein að byggingunni. „Sjó-
mannakonur önnuðust veitingar í
sölum Dvalarheimilisins og gáfu
allan ágóðann til Dvalarheimilisins.
Öll hátíðahöldin fóru hið besta fram,
enda var veður hið ákjósanlegasta.
Um kvöldið var leiksýning í Iðnó og
dansleikir í flestum samkomuhúsum
bæjarins,“ segir í umfjöllun Sjó-
mannadagsblaðsins árið eftir.
Árið 1959 var sá háttur hafður á að
safnast var saman við Iðnó og farin
stutt hópganga undir félagsfánanum,
með Lúðrasveit Reykjavíkur í broddi
fylkingar, um miðbæinn áður en
staðnæmst var á Austurvelli. Þá voru
hin venjulegu ræðuhöld af svölum
Alþingishússins.
Upp úr 1970 voru hátíðahöldin svo
flutt yfir í Nauthólsvík og voru þar í 13
ár, þangað til þau voru flutt í Reykja-
víkurhöfn árið 1984. Þann flutning
kunnu borgarbúar vel að meta og
var mannfjöldi slíkur við hátíða-
höldin að „allir hafnarbakkar voru
nánast troðnir fólki,“ eins og lýst er í
Sjómannadagsblaðinu árið eftir. Þetta
ár lánaði Kristján Loftsson, forstjóri
Hvals hf., hvalbáta fyrirtækisins til
skemmtisiglinga með borgarbúa „út
á sundin blá“ til tekjuöflunar fyrir
sjómannadaginn, kappróður fór fram
í Reykjavíkurhöfn og þar fór líka fram
„hinn vinsæli koddaslagur“, en hann
hefur gengið í endurnýjun lífdaga
núna síðustu ár.
Fjölskylduskemmtun
Frá þessum tíma hefur Sjómanna-
dagsráð árlega gengist fyrir
fjölskylduhátíð á sjómannadaginn
við gömlu höfnina í Reykjavík
með ýmsum leikjum og þrautum.
Undanfarin sautján ár hefur sá hluti
hátíðarhaldanna verið efldur með
samstarfi við Faxaflóahafnir og
Brim með veglegum tveggja daga
hátíðarhöldum undir merki Hátíðar
hafsins á gamla hafnarsvæðinu við
Grandagarð. Hátíð hafsins er auk dag-
skrár Menningarnætur tvímælalaust
einn helsti árlegi borgarviðburðurinn.
Á hafnarsvæðið leggja allt að 40
þúsund gestir leið sína ár hvert um
sjómannadagshelgina til að upplifa
skemmtun fyrir alla fjölskylduna
þar sem hægt er að kynnast ýmsu
sem tengist lífríki sjávarins, sjó-
mennsku, verðmætasköpun og öðru
er við kemur mikilvægi sjávar- og
hafnarstarfsemi. Og þótt messufall
verði í ár vegna þeirra takmarkana
sem nú gilda af heilbrigðisástæðum
um návígi fólks eru aðstandendur
hátíðarinnar staðráðnir í að taka
upp þráðinn á ný að ári með veglegri
dagskrá á hafnarsvæðinu.
Sjómannadagsráð var stofnað
25. nóvember 1937, en þá komu
saman fulltrúar tíu sjómannafélaga
og samþykktu að stofna með sér
samtök um sjómannadag. Í dag sinnir
Sjómannadagsráð velferðarmálum
sjómanna og er jafnframt leiðandi í
öldrunarþjónustu á landinu. Ásamt og
með dótturfélögum sínum; Hrafnistu,
Naustavör, Happdrætti DAS og
Laugarásbíói, veitir Sjómannadagsráð
á annað þúsund manns í fimm sveitar-
félögum daglega öldrunarþjónustu.
Frá stofnun Sjómannadagsráðs og til
dagsins í dag hafa 1.328 sjómenn farist
við störf sín og er sjómannadagurinn
meðal annars tileinkaður minningu
þeirra. Miklar framfarir hafa orðið
á öryggi sjómanna við dagleg störf
sín, með þeim árangri að frá árinu
2017 hefur enginn látist á sjó. Frekari
upplýsingar um starfsemi ráðsins má
finna á slóðinni: www.sjomannadags-
rad.is. - óká
Fyrstu hátíðahöldum sjómannadagsins
1938 voru gerð góð skil í umfjöllun, en
hér má sjá forsíðu Fálkans og umfjöllun
morgunblaðsins um viðburðinn.
Koddaslagurinn var lengi vinsæll á sjómannadaginn, en hér má sjá frá hátíða-
höldunum í nauthólsvík á áttunda áratug síðustu aldar. Mynd/úr safni sjóMannadagsrÁðs
reiptog sjómanna var vinsæll viðburður, en hann fer hér fram í malargryfjunni undir
Sjómannaskólanum sem er í byggingu. Hornsteinn var lagður að byggingunni 1944.
Mynd/úr safni sjóMannadagsrÁðs
Frá hátíðardagskrá á austurvelli, mögulega árið 1959. Mynd/úr safni sjóMannadagsrÁðs
Hátíð hafsins frestað þar til á næsta ári
n Skipulagðri dagskrá á sjómannadaginn á
höfuðborgarsvæðinu var aflýst í ár vegna faraldurs
Covid-19. Er þetta í fyrsta sinn í sögu hátíðarhalda
sjómannadagsins sem þau falla niður. Sömuleiðis
fellur niður dagskrá hafnardagsins, en saman
hefur þeim verið fagnað síðustu ár undir merkjum
Hátíðar hafsins, og til stóð að hún færi fram núna
um helgina, 6. og 7. júní.
„Þetta eru klárlega vonbrigði og eigum við eftir
að sakna þess í ár að sjá höfnina lifna við og fyllast
af fólki, tónlist og sjómönnum,“ segir Dagmar
Haraldsdóttir, framkvæmdastjóri Concept Events,
sem haldið hefur utan um hátíðarhöldin síðustu
ár. Hún segir hátíðina í stöðugri þróun og að
margvísleg nýbreytni hafi verið fyrirhuguð í ár.
„Hátíð hafsins samanstendur af hafnardeginum
og sjómannadeginum, sem er lögbundinn frídagur.
Þetta er eini dagur ársins þar sem flest skip eru
í landi og sjómenn eiga frí,“ segir hún og bætir
um leið við að dagurinn snerti vel flesta, enda
meirihluti Íslendingar afkomendur sjómanna eða
tengdir sjósókn á einhvern hátt. „Þetta er sannar-
lega helgin fyrir þjóðina til að fagna og gleðjast,
eins og markmið hátíðarinnar er. Þannig að það
er mjög dapurlegt að við getum ekki haldið upp á
daginn með hefðbundnum hætti í ár, en auðvitað
mikilvægt líka að við tökum höndum saman um að
gæta okkar og ráða niðurlögum þessarar veiru.“
Hátíðin hefur síðustu ár farið fram á Grandanum
í Reykjavík og á gamla hafnarsvæðinu. „Það er
leitt að geta ekki haft þetta heimboð í ár og eins er
missir af þessum fallegu hefðbundnu viðburðum
þar sem sjómenn eru heiðraðir og gengin skrúð-
ganga, sem alltaf hefur verið mjög hátíðleg.“
Umhverfið á oddinn
Dagmar segir að í staðinn sé nú stefnt að því að
koma til baka stærri og sterkari á næsta ári. „Ég
held að fólk skilji líka hvað þessi hátíð er orðin
okkur mikilvæg, en hún er nú ein af stærri hátíðum
Reykjavíkurborgar.“ Hátíðin eins og hún hefur þró-
ast segir Dagmar að sé nú blanda af hefðbundinni
dagskrá og svo nýbreytni. „Gott dæmi um það er að
ef Grandagarðurinn er genginn byrjar maður á að
fara framhjá Sjóminjasafninu og nokkrum metrum
lengra kemur maður svo að Sjávarklasanum þar
sem nýsköpunin er. Þetta er það sem hátíðahöldin
standa fyrir, menninguna og söguna til dagsins í
dag þar sem er framtíðin og nýsköpunin,“ segir hún.
Í ár segir Dagmar aðstandendur hátíðarhald-
anna hafa stefnt að því að taka enn stærri skref
í umhverfismálum. „Við viljum gera hátíðina
umhverfisvæna og vorum að leggja drög að því að
auka þær áherslur enn frekar. Eins og við öll vitum
er mengun hafs og umhverfis af völdum plasts
alvarlegt vandamál sem varðar okkur öll. Til dæmis
notum við eingöngu umhverfisvæn ílát fyrir þær
veitingar sem eru í boði hátíðarinnar, engar blöðrur,
og bjóðum upp á flokkunarílát fyrir allt rusl, auk
þess sem við höfum verið að vinna enn frekar að
fræðslu í samvinnu við Umhverfisstofnun.“ Dagmar
bendir jafnframt á að sjávartívolíið vinsæla hafi
alltaf verið hannað úr endurvinnanlegum efnum.
„Svo langaði okkur líka að leita meira út til fólks
eftir skemmtilegum hugmyndum eða atriðum sem
tengdust hafinu á einhvern hátt. Við eigum svo
margt skapandi fólk sem kannski vantar vettvang
til að koma hugmyndum á framfæri. Gott dæmi um
slíkt samstarf er koddaslagurinn, sem hefur slegið
í gegn og er unninn í samstarfi við Bið að heilsa
niðrí Slipp. Og svo bætist alltaf í hóp fyrirtækjanna
á svæðinu, sem gerir hátíðina enn fjölbreyttari.
Svo vorum við líka farin að undirbúa enn frekara
samstarf við Sjávarklasann vegna nýsköpunar
tengdrar hafinu sem og fræðslu og fleiru. Þessi
vinna er hins vegar ekki til einskis heldur bíður
bara betri tíma.“
Margir leggjast á árar
Dagmar og samstarfsfólk hennar hefur haldið utan
um hátíðarhöldin allt frá árinu 2013 og segir hún
ótrúlega gaman og mikla upplifun að taka þátt í
og fylgjast með þróun hátíðarinnar og breytingum
svæðisins. „Það er gaman að sjá hafnarsvæðið
vaxa og dafna, nýja íbúa koma inn og endurlífga
húsnæði sem ekki var í notkun.“ Í fyrstu var enginn
skortur á húsnæði og notaði Dagmar til dæmis
gömlu verbúðirnar sem vettvang fyrir eitt og annað,
en þær hafa nú fyllst af margvíslegri verslun og
þjónustu. „Þar vorum við til dæmis með listasmiðj-
ur fyrir börnin, fræddum þau um sjómannahnúta
og netagerð og margvíslegt annað. En í dag er fólk
frekar á biðlista eftir að fá húsnæði, þannig að við
höldum okkur við tjöldin.“
Á síðasta ári gerðist það líka að hátíðarhöld sem
Brim hafði verið með fyrir starfsfólk og aðstand-
endur sameinuðust Hátíð hafsins og segir Dagmar
það hafa heppnast vel og fyrirhugað sé að hafa
það fyrirkomulag áfram. „Að Hátíð hafsins standa
Faxaflóahafnir, Sjómannadagsráð og Brim en svo
hefur hátíðin líka notið góðs af frábæru samstarfi
við minni bakhjarla. Bæði Eimskip og Samskip
hafa stutt hátíðina og svo höfum við unnið með
Slysavarnadeildinni í Reykjavík, Björgunarsveitinni
Ársæli, Landhelgisgæslunni, Hafrannsóknastofn-
un, Umhverfisstofnun og Sjóminjasafninu svo
einhverjir séu nefndir. Það eru svo ótrúlega margir
sem koma að þessari hátíð.“
Dagmar hvetur alla borgarbúa til að heimsækja
Grandagarðinn og gömlu höfnina í sumar og sjá
allt það ótrúlega framboð af afþreyingu og flottum
veitingastöðum og fyrirtækjum sem þar er að
finna. „Þannig má búa sér til sinn eigin hafnar- og
sjómannadag. Þá er líka fínt að fara inn á www.
hatidhafsins.is en þar er að finna í dagskránni
frá því í fyrra upplýsingar um fjölda fyrirtækja á
svæðinu og hvað þau hafa að bjóða upp á.“ - óká
dagmar Haraldsdóttir er
framkvæmdastjóri Concept
Events, sem frá árinu 2013
hefur haldið utan um dag-
skrá tengda Hátíð hafsins í
reykjavík, á hafnardeginum
og á sjálfan sjómannadaginn.
Mynd/Hreinn Magnússon