Sjómannadagsblaðið - 07.06.2020, Blaðsíða 20

20 s j ó m a n n a d a g s b l a ð i ð j ú n í 2 0 2 0
Frekari tjón óhjákvæmileg
vegna hlýnunar
Það er stundum sagt að það sem einu
sinni hafi gerst geti orðið aftur. Eins
og fyrr segir er flóðalægðin 9. janúar
1990 sú eina sem heimildir eru um að
líkist Básendaflóðinu 1799, en þá kom
lægðin að landi á fjöru þegar ekki
var stórstreymt, sem forðaði kannski
miklum búsifjum eins og getið er um
í fyrrnefndri áfangaskýrslu. Engu
að síður gekk mikill sjór á land í
því veðri og urðu Eyrarbakki og
Stokkseyri verst úti. Má þá ef til vill
gera ráð fyrir áframhaldandi tjóni
af völdum sjávarflóða hér við land?
Þeirri spurningu svarar Trausti
Jónsson játandi. Bæði sé það vegna
hnattrænnar hlýnunar sem sé líkleg
til að hækka sjávarborð og því til
viðbótar eigi sér nú stað nokkurt
landsig um landið suðvestanvert.
„Tjón af völdum sjávarflóða er því
óhjákvæmilegt í framtíðinni gæti
sveitarfélögin ekki að skipulagi sínu.
En burtséð frá því tel ég nánast víst
að það verði einhvern tíma aftur mjög
mikið flóð þótt ómögulegt sé að spá
fyrir um tjón af völdum þess,“ segir
Trausti Jónsson veðurfræðingur. - bv
Trausti Jónsson bendir á að hér hafi upp úr aldamótum tekið að hlýna hraðar en
heimsþróunin segi til um. Líklegt sé samt að hægi á þeirri hlýnun aftur.
Mynd/Hreinn Magnússon
Sjávarborð hækkar smám saman
n Hnattræn hlýnun jarðar hefur
m.a. í för með sér hækkun sjávar-
borðs, hér við land sem og annars
staðar. Að sögn Trausta Jónssonar
veðurfræðings hefur hiti á landinu
hækkað um eina til tvær gráður frá
aldamótunum 1800 og gætir þeirra
áhrifa meira á veturna en sumrin. „Í
stóra samhenginu gætir þessarar
þróunar m.a. í mildari vetrum en áður.
Haustið lætur bíða lengur eftir sér
og vorið ber fyrr að garði. Það má því
segja að sumrin hafi lengst nokkuð.
Úrkoma hefur líka aukist þótt fjöldi
úrkomudaga hafi ekki gert það,“
segir Trausti.
Land sígur samfara hækkun
sjávarborðs
Þótt fáir neiti góðu sumri og mildum
vetrum verður ekki litið framhjá þeim
neikvæðu afleiðingum sem hlýnunin
hefur í för með sér. Trausti segir
að hlýnunin á Íslandi hafi almennt
verið í takti við það sem er að gerast
annars staðar í heiminum. „Hins
vegar fór að hlýna hér hraðar upp úr
aldamótum en heimsþróunin segir til
um. Við væntum þess að það hægi á
henni og að hún komist í samræmi
við heimsþróunina. Ef það gerist ekki
má segja að illt sé í efni.“ Ástæðuna
segir Trausti vera þá að hægi ekki
á hlýnuninni muni sjávarborð e.t.v.
hækka hraðar en ella samfara
landsiginu.
Skagamenn breyta skipulagi til
varnar nýrri byggð
Með hliðsjón af því sem Trausti bend-
ir hér á er vert að nefna að ýmsar
skýrslur hafa verið teknar saman fyrir
opinbera aðila á undanförnum árum
til að meta möguleg áhrif á byggðir
af völdum hækkandi sjávarborðs og
vaxandi úrkomu. Í meginatriðum eiga
þær það sammerkt að gera ráð fyrir
að flotið geti um miðbæ Reykjavíkur
í meiri háttar flóðaveðrum. Einnig
virðist Reykjanesskaginn liggja vel
við höggi þar sem landsig á sér stað
samfara hækkandi sjávarborði. Sum
sveitarfélög og stofnanir þeirra hafa
látið greina hættusvæðin og sem
dæmi má nefna Faxaflóahafnir, sem
íhuga að hækka hafnarkanta til að
verja byggðina í miðbæ Reykjavíkur.
Einnig má nefna að á Akranesi
hefur nýlega verið ákveðið að breyta
deiliskipulagi við svokallaðan Sem-
entsreit, þar sem reisa á íbúðarbyggð,
með því að hækka götuna um tvo
metra þar sem hún liggur meðfram
sjónum.
Síðastliðinn vetur dæmigerður
meðalvetur
Hlýnun jarðar er sannarlega
áhyggjuefni. Einn angi þess er þróun
veðurs, eða öllu heldur tilbrigði
við þau venjubundnu veður sem
flestir upplifa að jafnaði, sérstaklega
yfir vetrarmánuðina. Mörgum var
síðastliðinn vetur þungur í skauti
hér á landi þar sem óveður voru tíð
til lands og sjávar, alvarleg snjóflóð
svo ekki sé talað um endurteknar
veglokanir. Í vor var t.d. haft eftir
skipherra varðskipsins Þórs, Halldóri
B. Nellett, við komuna til Reykjavíkur
eftir fimm vikna úthald að veturinn
hefði verið einhver sá leiðinlegasti
sem hann hefði upplifað í þau 48
ár sem hann hefði verið á varðskip-
unum. Halldór kvaðst því feginn
sumrinu eins og landsmenn allir. En
var síðastliðinn vetur fádæma harður
í horn að taka? Trausti segir svo ekki
hafa verið samkvæmt tölfræðinni
því hún sýni að um dæmigerðan
meðalvetur hafi verið að ræða sem
eigi sér fjölmargar hliðstæður, þótt
illviðri hafi vissulega verið heldur
fleiri en algengast er.
Erum fljót að gleyma
„Við mannfólkið höfum þá til-
hneigingu að vera fljót að gleyma.
Vissulega hafa síðastliðin tuttugu
ár í flestu verið okkur hliðholl, að
minnsta kosti hvað veðrið áhrærir.
Við höfum notið fremur góðra sumra
og mildra vetra. Það hafa ekki verið
nema kannski tveir til þrír vetur á
þessari öld sem tölfræðin skilgreinir
sem kalda. Kannski var ófærðin
síðasta vetur nýlunda fyrir einhverja,
því við erum orðin svo góðu vön og
munum ekki vel það sem liðið er.“
tjón af völdum sjávarflóða er því óhjákvæmilegt í framtíðinni gæti
sveitarfélögin ekki að skipulagi sínu. en burtséð frá því tel ég nánast
víst að það verði einhvern tíma aftur mjög mikið flóð þótt ómögulegt
sé að spá fyrir um tjón af völdum þess.
myndin sýnir sjávarstöðuna í miðbænum, miðað við uppreiknað Básendaflóð. núverandi byggð hefur verið bætt á myndina. Hún er úr skýrslu sem unnin var árið 2015 um flóðavarnir fyrir Kvosina. að mati verkfræðinga sem
Sjómannadagsblaðið leitaði til er ekki talið að svona yrði umhorfs í miðbænum þótt viðlíka atburður ætti sér stað aftur vegna landmótunar sem átt hefur sér stað síðan, ekki síst með byggingu hafnarmannvirkjanna sem
koma í veg fyrir að aldan nái með sama móti inn á svæðið og hún gerði árið 1799. Engu að síður yrði talsvert tjón á eignum, svo sem í kjöllurum af völdum blautra gólfefna og ýmislegs annars eins og margir þekkja.
Mynd/ studio grandi