Morgunblaðið - 20.06.2020, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. JÚNÍ 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Kórónu-veiran hef-ur raskað
flugi rækilega um
allan heim eins og
tilfinnanlega hefur
orðið vart hér á
landi. Vikum og mánuðum
saman var vart flogið til lands-
ins. Suma daga voru kannski
ein eða tvær ferðir á áætlun og
þeim var jafnvel aflýst. Um
liðna helgi birtust myndir eftir
Kristin Magnússon, ljósmynd-
ara Morgunblaðsins, frá
mannauðri Leifsstöð; þar sem
áður hafði verið mannhaf var
ekki hræðu að sjá.
Þróunin í flugi undanfarna
áratugi hefur verið með ólík-
indum. Árið 1973 fóru 402
milljónir manna með flugi í
heiminum. Í fyrra hafði sú tala
tífaldast. Þá flugu 4.540 millj-
ónir manna í heiminum. Í des-
ember var því spáð að þróunin
myndi halda áfram í sömu átt
og 2040 yrðu flugfarþegar 9,4
milljarðar. Nú er því hins veg-
ar spáð að flugfarþegum muni
fækka um helming á þessu ári
og fækka í 2.246 milljónir. Það
er skuggalegt hrap, en gangi
það eftir munu flugfarþegar í
heiminum engu að síður verða
fleiri á þessu ári en þeir voru
árið 2008, þegar „aðeins“ 2.208
milljónir manna ferðuðust
með flugi.
Sveiflan er mun meira slá-
andi hér á landi. Árið 1974
komu samtals 74.214 ferða-
menn til Íslands og hafði
fækkað um 13% frá árinu á
undan. Frá þessu var greint í
frétt í Morgunblaðinu 1975 og
er merkilegt að þar er sagt að
borið hefði á hræðslu vegna
vaxandi fjölda ferðamanna
hingað til lands.
Í fyrra hafði orðið tutt-
uguogsjöföldun á fjölda er-
lendra ferðamanna á Íslandi
frá 1974 eða aðeins 35 árum.
Þá komu til landsins tvær
milljónir ferðamanna. Mestur
var fjöldinn hins vegar 2018
þegar 2,3 milljónir erlendra
ferðmanna lögðu leið sína
hingað. Ljóst er að veruleg
fækkun verður á þessu ári og
höggið er mikið.
Samdrátturinn í flugi vegna
kórónuveirunnar er gríð-
arlegur. Hún hefur valdið
flestum flugfélögum miklum
búsifjum og voru mörg þeirra í
vanda fyrir.
Áhöld eru um horfur í flugi.
Ýmsir telja að nú muni veru-
lega draga úr ferðalögum,
ekki síst í viðskiptaerindum.
Netsamskipti hafi gefið góða
raun á tímum hafta vegna
veirunnar og eru mun ódýrari
kostur en að flengjast álfa á
milli í flugvélum.
Vissulega skyldi þó ekki
vanmeta tilhneig-
ingu hlutanna til
að falla í sama far-
ið, en óvíst er hvað
biðin eftir því gæti
orðið löng. Það tók
flugfélögin þrjú ár
að ná sér eftir höggið vegna
fjármálakreppunnar 2008.
Stjórnvöld hafa verið snögg
að hlaupa til vegna vanda flug-
félaga. Stuðningur þýskra
stjórnvalda við Lufthansa
nemur níu milljörðum evra,
franskra stjórnvalda við Air
France sjö milljörðum evra og
stuðningur bandarískra
stjórnvalda við flugfélögin
American Airlines, Delta Air-
lines og Southwest Airlines
samanlagt tæpum 12 millj-
örðum evra.
Ítalska flugfélagið Alitalia
var á barmi gjaldþrots fyrir
kórónuveirufaraldurinn og
mátti því ekki við miklu. Í
mars lýstu ítölsk stjórnvöld
yfir því að flugfélagið yrði rík-
isvætt og gæti yfirtakan kost-
að ítalska ríkið 600 milljónir
evra.
Johan Lundgren, stjórnandi
breska lággjaldaflugfélagsins
Easyjet, gagnrýnir þennan
stuðning í viðtali við Der Spie-
gel og kveðst óttast að allur
þessi stuðningur muni skekkja
samkeppni gríðarlega. Hann
vill ekki nefna nein nöfn, en
segir að mörg þeirra flug-
félaga, sem kölluð hafi verið
flaggskip í greininni, hafi um
árabil átt í rekstrarvanda, en
nú sé viðkvæðið að verja þurfi
lykilinnviði og tryggja sam-
göngur viðkomandi lands við
umheiminn. „Það getur ekki
verið að moka eigi milljörðum
á milljarða ofan í nokkur
þeirra flugfélaga, sem eru
hvað óskilvirkust og valda
mestu loftslagstjóni,“ segir
hann. „Við skorum á Evrópu-
sambandið að koma í veg fyrir
þetta.“
Lundgren segist ekki vera
andvígur ríkisaðstoð í grund-
vallaratriðum, en aðstoð ætti
að standa öllum flugfélögum
til boða, allt annað skekki
samkeppni og kostnaðinn beri
farþegar og skattborgarar.
Þessi umræða hljómar
kunnuglega. Einangrunar-
rökin hafa heyrst þegar rætt
er um framtíð Icelandair.
Grannríkin hafa þegar opnað
veskin til að styðja sín flug-
félög. Evrópusambandið mun
lítið gera með áskoranir um að
skerast í leikinn hvað sem líð-
ur reglum og hugmyndum um
frjálsa samkeppni. Það er erf-
itt og jafnvel ekki verjandi að
standa fyrir utan í þeirri
stöðu, en það má aldrei
gleyma hver fær reikninginn
þegar upp er staðið.
Opinberu fé er ausið
í flugfélög – jafnvel
þau sem seint
munu bera sig}
Blindflug
Í
gær frumsýndu samtök kvenna um
nýju stjórnarskrána fræðslu-
myndband um nýju stjórnarskrána,
ferlið á bak við hana, hvar hún stopp-
aði og til að minna þingmenn á nið-
urstöðu þjóðaratkvæðagreiðslunnar 2012. Þar
er fjallað um viðbrögð samfélagsins í kjölfar
efnahagshrunsins, allt frá því að Alþingi sam-
þykkti með öllum greiddum atkvæðum að hefja
það ferli sem endaði með atkvæðagreiðslunni
2012. En þegar kom að valdhöfum að lögfesta
nýju stjórnarskránna sögðu þeir „nei“ og alla
tíð síðan hunsað niðurstöðu þjóðaratkvæða-
greiðslunnar.
Núverandi stjórnarskrá er komin til ára
sinna. Hún er mjög óljós hvað varðar með-
höndlun valds, til dæmis hvað varðar embætti
forseta. Hún býður ekki upp á beint lýðræði, hvorki í formi
málskots- né frumkvæðisréttar og fjölmargir aðrir kaflar
hennar þarfnast uppfærslu miðað við þróun mála á undan-
förnum áratugum.
Þingflokkar Pírata og Samfylkingar hafa lagt fram
frumvarp til nýrrar stjórnarskrár. Það frumvarp byggir á
grundvelli frumvarps stjórnlagaráðs og tekur mið af vinnu
Alþingis við málið veturinn 2012-2013. Sumar af breyting-
unum eru mjög góðar, aðrar kannski síður svo. Leiðar-
ljósið með framlagningu þess máls var að gefa Alþingi
kost á að halda vinnunni áfram þar sem frá var horfið árið
2013, áður en stjórnvöld stungu málinu í skúffu. Eftir sem
áður á stjórnarskrárgerð að vera í höndum þjóðarinnar,
ekki valdhafanna sem vinna samkvæmt henni og þarf því
að leggja þær breytingar í hendur þjóðarinnar
þegar allt kemur til alls.
Nú er stutt í forsetakosningar og er nokkuð
fjallað um túlkun á núverandi stjórnarskrá af
frambjóðendum. Þá fer þingið hvað úr hverju í
hlé en þar er nú hafið nýtt skeið málþófs sem
hófst með þeirri aðferðafræði sem var beitt í
orkupakkamálinu. Málþóf getur verið mál-
efnalegt því í umhverfi þar sem meirihlutinn
fer með allt vald þá er auðvelt að misbeita því.
Að taka til máls í ræðustól þingsins getur verið
eina vörnin gegn þeirri valdbeitingu. Það er
hins vegar líka hægt að misnota þau forrétt-
indi sem felast í því að hafa aðgang að ræðustól
þingsins. Hvort tveggja er í nýju stjórnar-
skránni. Valdheimildir og staða forseta er
miklu skýrari í nýju stjórnarskránni og málþóf
eða misbeiting meirihluta valds er löguð með málskots-
rétti.
Útvíkka mætti málskotsréttinn enn frekar þannig að
minni hluti þingsins geti einnig skotið máli til þjóðarinnar.
Þannig gætu bæði kjósendur og minni hluti gripið mál
sem meirihlutinn ætlar að troða í gegn með valdi í stað
samvinnu og samráðs.
Í gær var kvenréttindadagurinn. Krafa samtaka
kvenna um nýju stjórnarskránna er viðeigandi áminning
um svo margt sem betur mætti fara á Íslandi. Réttinda-
baráttunni er hvergi nærri lokið. Takið þátt: listar.is-
land.is/Stydjum/nyjustjornarskrana.
Björn Leví
Gunnarsson
Pistill
Átak í lýðræði
Höfundur er þingmaður Pírata bjornlevi@althingi.is
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
SVIÐSLJÓS
Guðmundur Magnússon
gudmundur@mbl.is
Gífurleg aðsókn er að háskól-um landsins um þessarmundir og ræður atvinnu-ástandið mestu um það.
Vel á tólfta þúsund umsóknir bárust
Háskóla Íslands í grunn- og fram-
haldsnám fyrir komandi skólaár.
Sömu sögu er að segja af aðsókn að
Háskólanum í Reykjavík og Háskól-
anum á Bifröst. Þetta kallar á auknar
fjárveitingar til háskólanna og var
það mál til umræðu á fundi ríkis-
stjórnarinnar í gær í tengslum við
frumvarp til fjáraukalaga.
Eins og fram kom hér í blaðinu í
gær hefur metfjöldi umsókna borist
Háskólanum í Reykjavík (HR). Alls
hafa borist 3.900 umsóknir um skóla-
vist fyrir næsta skólaár og er það
13% fjölgun frá síðasta ári, en und-
anfarin ár hafa um 1.500 nemendur
hafið nám að hausti. Flestir sóttu um
grunnnám í tölvunarfræði, ríflega
460 manns.
Á vef Háskólans á Bifröst má lesa
að horfur eru á því að þessu ári hefji
hátt í 200 manns meistaranám við
skólann. Í byrjun árs hófu 32 nem-
endur slíkt nám og á sumarönn bætt-
ust 14 nemendur í hópinn. Miðað við
fjölda umsókna má reikna með að 130
til 150 nýir nemendur komi inn á
haustönn.
Á vef Háskóla Íslands kemur
fram að umsóknir hafa aldrei í sögu
skólans verið fleiri. Umsóknir eru,
sem fyrr segir, vel á tólfta þúsund en
nú eru í skólanum 13.300 nemendur.
Umsóknarfrestur um bæði grunn-
og framhaldsnám háskólanna var
framlengdur í vor í samráði við
mennta- og menningarmálaráðu-
neytið. Með því vildu skólarnir bregð-
ast við vaxandi atvinnuleysi í landinu
af völdum kórónuveirufaraldursins
og milda efnahagsþrengingar á Ís-
landi samhliða því að mennta fólk til
nýrra áskorana.
6.720 umsóknir um grunnnám bár-
ust Háskóla Íslands að þessu sinni og
nemur hlutfallsleg fjölgun þeirra á
milli ára nærri 21 prósenti. Þess ber
að geta að umsóknum um grunnnám
fjölgaði um nær 13 prósent milli ár-
anna 2018 og 2019, en þá tók skólinn á
móti óvenju stórum hópi vegna áhrifa
af styttingu námstíma til stúdents-
prófs. Metfjöldi umsókna barst einn-
ig í framhaldsnám eða 4.927. Fjölgun
þeirra milli ára nemur 50 prósentum.
Heildarfjöldi umsókna fyrir komandi
háskólaár er því 11.647.
Fram kemur á vef skólans að mikil
fjölgun umsókna er í hjúkrunarfræði,
kennaranám og lögfræði. Þá hafa
aldrei fleiri þreytt inntökupróf í
læknisfræði og sjúkraþjálfun. Um-
sóknir um grunnnám skiptast þannig
eftir sviðum að 2.100 sóttu um nám á
heilbrigðisvísindasviði, 1.350 á fé-
lagsvísindasviði, 1.260 á hugvís-
indasviði, 1.030 á verkfræði- og nátt-
úruvísindasviði og 980 á
menntavísindasviði. Umsóknir um
meistaranám eru flestar á félags-
vísindasviði eða 1.600. Flestir í þeim
hópi, 540, skrá sig í viðskiptanám. Þá
eru 150 umsóknir um doktorsnám við
skólann.
Umsóknir um nám við Háskóla Ís-
lands í ár eru langt umfram þann
fjölda sem lýkur stúdentsprófi eða
fyrstu prófgráðu í háskóla nú í vor.
Haft er eftir Jóni Atla Benediktssyni
rektor að þessi mikla fjölgun sem
horft er fram á muni reyna töluvert á
starfslið og innviði Háskólans. „Við
munum leggja áherslu á að styðja
bæði nemendur og kennara með öll-
um ráðum sem við höfum. Við vænt-
um þess að þar munum við njóta
stuðnings og skilnings stjórnvalda við
þessar krefjandi aðstæður,“ segir
hann.
Metaðsókn að öllum
háskólum landsins
Morgunblaðið/Þorkell
Háskóli Íslands Mikil aðsókn er að öllum háskólum landsins og á atvinnu-
ástandið vegna kórónuveirufaraldursins mikinn þátt í aukningunni.
Af 2.100 umsóknum á heilbrigð-
isvísindasvið HÍ um 440 nem-
endur sem skráðu sig í inntöku-
próf í læknisfræði og
sjúkraþjálfun. Í læknisfræði
verða teknir inn 60 nemendur
og 35 í sjúkraþjálfun. Þeir sem
ekki fá inngöngu í námgsrein-
arnar tvær geta skráð sig í aðr-
ar deildir skólans fram til 20.
júlí. Hástökkvarinn innan sviðs-
ins er hjúkrunarfræðideild þar
sem rúmlega 480 sóttu um nám
eða 77% fleiri en í fyrra. Starfs-
kjör hjúkrunarfræðinga virðast
því ekki letja umsækjendur.
Nær 500 í
hjúkrun
HEILBRIGÐISSVIÐ VINSÆLT
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Hjúkrunarfræði Mikill fjöldi
umsókna er um það nám.