Morgunblaðið - 20.06.2020, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. JÚNÍ 2020
Vegna umræðna jafnt
í prentmiðlum sem á
ljósvökum sé ég mig
knúinn til þess að árétta
eftirfarandi:
Það bjó ekkert annað
að baki þeirri skimun
sem ÍE framkvæmdi
eftir SARS-CoV-2 í Ís-
lendingum en löngun til
þess að taka þátt í að
hemja faraldurinn. Það
sama á við um skim-
unina eftir mótefnum gegn veirunni.
ÍE og eigandi hennar Amgen hafa
aldrei haft uppi áætlanir um að búa til
úr þessari vinnu söluvöru til þess hafa
af fjárhagslegan ávinning.
Þegar ég hafði á sínum tíma sam-
band við stjórnendur Amgen og sagði
að ég vildi hefja skimun var svarið sem
ég fékk: „Í guðanna bænum gerðu það
og bjóddu stjórnvöldum alla þá hjálp
sem þú getur veitt.“
Það vill svo til að COVID-19-
faraldurinn hefur laðað fram það besta
í svo mörgum og meira að segja harð-
svíruðum kapítalistum eins og þeim
sem stjórna lyfjaiðnaðinum. Stærstu
lyfjafyrirtæki heims hafa heitið því að
gera sitt besta til þess að búa til eins
fljótt og hægt er bóluefni gegn veir-
unni og lyf til þess að lækna COVID-19
og dreifa þessu um allan heim án þess
að græða á því fé. Þetta er einstakt og
fallegt og svona á heimurinn að vera.
Ég viðurkenni fúslega að þótt ekk-
ert annað hafi búið að
baki skimun ÍE en löng-
un til þess að leggja að
mörkum til þess að
hemja faraldurinn og á
þann máta gera líf okk-
ar allra betra fórum við
vísindamenn hjá ÍE
fljótt að fá mjög mikið
fyrir okkar snúð. Það
sem við fengum fyrir
snúðinn var sú gleði
sem fylgir því að upp-
götva eitthvað nýtt um
eðli sjúkdóma og heilsu.
Við erum uppgötvanafíklar og nýr
sjúkdómur sem ekkert er vitað um er
hvalreki fyrir þá fíkn. Þetta var dópið
beint í æð. Sem sagt við skimuðum
ekki af góðmennsku eða fórnfýsi held-
ur til þess að hlúa að því samfélagi sem
við búum og þannig að okkur sjálfum
og síðan gerðum við það líka til þess að
komast í þá vímu sem við lifum fyrir.
Eftir Kára
Stefánsson
» Það vill svo til að CO-
VID-19-faraldurinn
hefur laðað fram það
besta í svo mörgum og
meira að segja harðsvír-
uðum kapítalistum eins
og þeim sem stjórna
lyfjaiðnaðinum.
Kári
Stefánsson
Höfundur er forstjóri Íslenskrar
erfðagreiningar.
Til áréttingar því
sem að baki býr
Tekjur Uglu útgáfu
drógust saman um 2/3
í maímánuði þegar
Penninn tók upp á því
að endursenda, án
nokkurs aðdraganda,
allar nýjar bækur
Uglu úr verslunum
sínum vegna þess að
boðið var upp á bæk-
urnar í hljóðbóka-
streymi Storytel.
Trúlega dragast
tekjur Uglu enn meira saman í
júnímánuði, því að Penninn situr
enn við sinn keip og neitar að hafa
til sölu nýútkomnar bækur Uglu
sem jafnframt eru í hljóðbóka-
streymi.
Þetta eru bækur höfunda sem
notið hafa mikilla vinsælda meðal
íslenskra lesenda, svo sem eftir
Ann Cleeves, Mary Higgins Clark,
Mons Kallentoft, Jill Mansell, Lisu
Marklund, Ninni Schulman, And-
ers Roslund og Stefan Ahnhem.
Jafnframt klassískir höfundar á
borð við Evelyn Waugh og Bar-
böru Pym, auk virtra nútímahöf-
unda eins og Marilynne Robinson
og Steve Sem-Sandberg. Einnig er
um að ræða barnabækur um
Múmínálfana og sögu eftir Paul
McCartney.
Bókum þessara höfunda og fleiri
kastar Penninn fyrirvaralaust úr
búðum sínum vegna þess að útgef-
andi þeirra leyfir sér
að bjóða líka upp á
bækurnar í hljóðbóka-
streymi!
Bókabúðir Pennans
Eymundsson eru nú
alls 16. Átta þeirra
eru höfuðborgarsvæð-
inu (Austurstræti,
Skólavörðustígur,
Laugavegur, Hall-
armúli, Mjódd, Suður-
Kringla, Norður-
Kringla, Smáralind og
Hafnarfjörður), en
einnig situr Penninn
einn að bóksölu í sjö stærstu bæj-
arkjörnunum úti á landi (Akureyri,
Reykjanesbæ, Akranesi, Ísafirði,
Vestmannaeyjum og Húsavík), auk
þess að hafa einokun á bóksölu í
Leifsstöð.
Þessi yfirþyrmandi
markaðshlutdeild þýðir að 90-95%
af sölu nýrra bóka Uglu fer jafnan
fram í verslunum Pennans Ey-
mundsson.
Ef Penninn kemst upp með það
að neita að hafa nýútkomnar bæk-
ur Uglu til sölu í verslunum sínum
blasir því við að Ugla útgáfa neyð-
ist til að hætta starfsemi í haust.
Ítrekuð misnotkun á
markaðsráðandi stöðu
Markaðsráðandi stöðu fylgja
skyldur og þær aukast í réttu
hlutfalli við aukna markaðs-
hlutdeild. Því miður hafa núver-
andi stjórnendur Pennans ekki
sýnt ábyrgðarkennd og misfarið
með þetta vald.
Aðfarirnar gegn Uglu eru nefni-
lega ekki eina dæmið um ámælis-
verða háttsemi gagnvart birgjum.
Það hefur útgefandi Uglu fengið
að heyra undanfarna daga. Nefna
má samskipti við Portfolio, útgáfu-
félag Sigurgeirs Sigurjónssonar
ljósmyndara, og Lesstofuna. Þá
munu allmörg lítil fyrirtæki, sem
framleiddu minjagripi fyrir ferða-
menn, hafa harma að hefna eftir
samskipti sín við Pennan.
Núverandi stjórnendur Pennans
hafa sýnt það í verki að þeim er
ekki treystandi til að stýra mark-
aðsráðandi fyrirtæki. Það hlýtur
því að koma alvarlega til greina
hjá Samkeppniseftirlitinu að nýta
valdheimildir sínar og brjóta upp
einokunarveldi Pennans á íslensk-
um bókamarkaði.
Heilbrigð samkeppni í
fákeppnislandi þrífst aðeins ef
reglur eru skýrar og eftirlit skil-
virkt.
Eftir Jakob F.
Ásgeirsson »Núverandi stjórn-
endur Pennans hafa
sýnt það í verki að þeim
er ekki treystandi til að
stýra markaðsráðandi
fyrirtæki.
Jakob F.
Ásgeirsson
Höfundur er bókaútgefandi
og rithöfundur.
Nauðsynlegt að brjóta upp
einokunarveldi Pennans
Fram undan er
tímabil lítils hag-
vaxtar verði ekkert
að gert. Á næstu ára-
tugum þarf að skapa
tugþúsundir nýrra
starfa og aukin verð-
mæti til að standa
undir þeim lífs-
gæðum sem við
landsmenn viljum búa við.
Auðlindir landsins munu áfram
verða uppspretta verðmætasköp-
unar, eins og verið hefur um aldir,
og hefðbundnar atvinnugreinar
munu leggja sitt af mörkum til
þjóðarbúsins en vöxturinn þarf að
koma með því að virkja hugmynda-
auðgi landsmanna sem eru engin
takmörk sett. Þess vegna er ný-
sköpun ekki ein af leiðunum fram á
við heldur eina leiðin. Nýsköpun
skapar störf, verðmæti, útflutn-
ingur eykst og nýjar lausnir líta
dagsins ljós sem bæta líf okkar.
Á dögunum gáfu Samtök iðn-
aðarins út tímarit um nýsköpun
þar sem rætt er við frumkvöðla og
stjórnendur fyrirtækja um ný-
sköpun og hvað þarf til að við náum
frekari árangri á þessu sviði. Það
er okkar framlag til umræðunnar
og vekur vonandi frekari áhuga á
viðfangsefninu.
Drifkraftur vaxtar
Á hverjum degi kvikna margar
hugmyndir. Nýsköpunarferli getur
spannað mörg ár þar til afurð eða
ávöxtur hugmyndar er fullþroskaður
og því þurfum við að temja okkur
þolinmæði. Órjúfanlegur hluti ný-
sköpunar er sömuleiðis að ekki bera
allar hugmyndir ávöxt. Það er stað-
reynd sem við þurfum að taka tillit
til og virða. Merkustu uppfinningar
og tækninýjungar sögunnar eru
þannig margar hverjar afrakstur
fjölda misheppnaðra tilrauna og
verkefna.
Ytri skilyrði þurfa að styðja við
það ferli sem nýsköpun er og þar
spila stjórnvöld lykilhlutverk. Halda
þarf áfram á þeirri framfarabraut
sem nú hefur verið lagður grunnur
að enda er hugvitið án landamæra
og mikil samkeppni ríkir milli
landa um það hvar það er virkjað í
þágu verðmætasköpunar og nýrra
starfa. Stórauknir hvatar til ný-
sköpunar geta skilað því að hér
verði til þrjú til fimm fyrirtæki á
borð við Marel, Össur og CCP á
hverjum áratug í stað eins eða
einskis.
Stórstígar framfarir
Sú fjárfesting í framtíðinni sem
Alþingi hefur nú leitt í lög hefur
verið Samtökum iðnaðarins og fjöl-
mörgum félagsmönnum okkar
hjartans mál um langa hríð. Það er
því ærin ástæða til að gleðjast.
Hækkun á hlutfalli og hámarks-
fjárhæð endurgreiðslu rann-
sóknar- og þróunarkostnaðar,
hækkun skattaafsláttar til ein-
staklinga vegna fjárfestinga í
sprotafyrirtækjum, stofnun Kríu –
sjóðs sem veitir nýsköpunarfyr-
irtækjum súrefni og auknar heim-
ildir lífeyrissjóða til fjárfestinga í
sjóðum sem fjárfesta eingöngu í
litlum og meðalstórum fyr-
irtækjum eru merki um skýran
vilja stjórnvalda til að bæta sam-
keppnishæfni íslensks atvinnulífs.
Tími uppskeru fram undan
Ljóst er að margt hefur breyst til
batnaðar á síðustu árum í starfsum-
hverfi nýsköpunar á Íslandi, ekki
síst eftir þær mikilvægu breytingar
sem nú hafa nýlega verið lögfestar.
Viðhorfsbreytingin er áþreifanleg og
almennur stuðningur er við aðgerðir
í nýsköpunarmálum. Enn er þó verk
að vinna því önnur ríki vinna stöðugt
að umbótum og auka því forskot sitt
ef við bregðumst ekki við á þeim
hraða sem sæmir því kraftmikla
starfsumhverfi sem nýsköpun er.
Staða Íslands í nýsköpunarmálum
og skilyrði til nýsköpunar hafa tekið
ótrúlegum framförum og mörg ís-
lensk fyrirtæki, stór og smá, eru að
gera spennandi hluti eins og lesa má
í nýútgefnu tímariti Samtaka iðn-
aðarins um nýsköpun. Jarðvegurinn
er því frjór og framundan gæti hæg-
lega verið áratugur uppskeru – ára-
tugur nýsköpunar þar sem fyrirtæki
vaxa hratt og verðmætin aukast,
okkur öllum til heilla.
Eftir Árna
Sigurjónsson og
Sigurð
Hannesson
»Nýsköpun skapar
störf, verðmæti, út-
flutningur eykst og nýj-
ar lausnir líta dagsins
ljós sem bæta líf okkar.
Árni Sigurjónsson
Árni er formaður Samtaka iðnaðar-
ins. Sigurður er framkvæmdastjóri
Samtaka iðnaðarins.
Sigurður Hannesson
Áratugur nýsköpunar
Í vikunni fór fram
fjölmennur aðalfundur í
Félagi eldri borgara í
Reykjavík og nágrenni
(FEB). Ég gaf kost á
mér til að gegna for-
mennsku í félaginu og
hlaut mjög gott umboð
félagsmanna til að
gegna embættinu.
Kjör eldri borgara
eiga hug minn allan og
mér er þakklæti til fé-
lagsmanna í FEB fyrir það mikla
traust sem mér var sýnt á fundinum
efst í huga. Ég mun ekki láta mitt eft-
ir liggja í baráttunni framundan fyrir
auknum lífsgæðum eldra fólks.
Í FEB eru u.þ.b. 12.700 félags-
menn en markmið félagsins er að
gæta hagsmuna eldri
borgara í hvívetna og
jafnframt að vera vett-
vangur umræðna um
málefni eldri borgara og
fjölbreytts félagslífs.
Ég mun bjóða upp á
vikulega viðtalstíma yfir
vetrarmánuðina, sem
auglýstir verða á heima-
síðu FEB, en mig lang-
ar til að heyra hvað
brennur á félagsmönn-
um mínum, auk þess að
standa vörð um réttindi
þeirra.
Stjórnvöld verða að draga úr tekju-
tengingum almannatrygginga
Eitt af hlutverkum félagsins er að
berjast fyrir að dregið verði úr tekju-
tengingum almannatrygginga vegna
lífeyris. Ég mun halda því máli á lofti
og baráttunni áfram fyrir réttlæti og
bættum hag okkar eldri borgara.
Hinn 27. apríl sl. var þingfest í hér-
aðsdómi mál Gráa hersins vegna
skerðinganna í lífeyriskerfinu. Við
eldri borgarar verðum m.a. að fá úr
því skorið hvort skerðingarnar í kerf-
inu standist til að mynda eignar-
réttarákvæði stjórnarskrárinnar en
ég tel svo ekki vera.
Óánægja vegna skerðinga á lífeyri
úr almenna kerfinu hefur verið mikil
undanfarin ár og mikill áhugi verið á
að leita réttlætis í þeim efnum. Sjálf
verð ég fyrir talsverðum skerðingum
sem ýtt hefur undir áhuga minn á að
taka þátt í þessari baráttu.
Í málaferlum vegna skerðinga
Ég hef sjálf staðið í undirbúningi
að þeirri málssókn sem nú er farin af
stað á vegum Gráa hersins. Segja má
að ég standi í málaferlunum miðjum,
enda er mitt mál sérstaklega tekið
fyrir og er því um eins konar prófmál
að ræða.
Eftir að hafa greitt í lífeyrissjóð frá
1970 bætti það ekki kjör mín mikið
umfram það sem fæst úr almenna líf-
eyrissjóðskerfinu, enda búið að koma
málum þannig fyrir að aðrar tekjur
skerða þær greiðslur. Ég taldi mig
allan tímann vera að safna viðbót-
arlífeyri við almenn kjör til að eiga
áhyggjulaust ævikvöld. Í sömu stöðu
er stór hópur landsmanna sem hafa
haft sömu væntingar allan tímann
meðan þeir voru á vinnumarkaði og
upplifa svo að þær standast ekki þeg-
ar lífeyrisaldri er náð og taka lífeyris
hefst.
Skerðingar hafa margvísleg áhrif á
fjárhag eftirlaunafólks. Kerfið er
mjög flókið og erfitt að skilja það.
Stundum er algjörlega óskiljanlegt
hvernig valdhöfum og þeirra undir-
mönnum hefur tekist að koma líf-
eyrismálum okkar í þessar ógöngur.
Sem formaður í FEB mun ég leita
allra leiða til að draga úr skerðingum
og bæta um leið kjör okkar eldra
fólks. Þá mun ég leggja mikla áherslu
á húsnæðismálin, hjúkrunarheimilin
og heimilisaðstoð.
Eftir Ingibjörgu H.
Sverrisdóttur
Ingibjörg H.
Sverrisdóttir
» Viðtalstímar yfir
vetrarmánuðina
verða vikulega og aug-
lýstir á heimasíðu FEB,
en mig langar til að
heyra hvað brennur á
félagsmönnum mínum.
Höfundur er formaður Félags eldri
borgara í Reykjavík og nágrennis
(FEB).
ihs@mi.is
Þakklæti til félagsmanna í FEB efst í huga