Morgunblaðið - 27.06.2020, Blaðsíða 23

23
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. JÚNÍ 2020
Sumargleði Sólinni hefur víða verið fagnað að undanförnu, enda gaman fyrir landsmenn að geta brugðið sér út og stundað líkamsrækt á borð við qigong á Klambratúni með góðum félögum.
Eggert
Nýlega lagði
heilbrigð-
isráðherra fram á
Alþingi þingsálykt-
unartillögu um sið-
ferðileg gildi og
forgangsröðun í
heilbrigðisþjón-
ustu.
Framsögumanni
nefndarálits meiri-
hluta, þingmanni
Vinstri grænna,
varð tíðrætt í ræðu
sinni um hugtakið
mannhelgi og lagði
áherslu á að það
gengi framar öðr-
um gildum. Einnig
lagði hann áherslu
á að nefndin ítrek-
aði þann skilning
sinn að hugtakið
næði yfir réttinn til
lífs. Taka ber heils-
hugar undir það. En málið á sér
aðra og dekkri hlið sem ég vakti
athygli á. Sú hlið eru ný lög um
fóstureyðingar, sem voru sam-
þykkt á Alþingi á liðnu ári, við
hávær fagnaðarhróp hluta þing-
manna og áheyrenda á þingpöll-
um. Þar með gengur íslensk lög-
gjöf um fóstureyðingar lengra
en gerist annars staðar á Norð-
urlöndum og víðast hvar í Evr-
ópu. Málið var forgangsmál rík-
isstjórnar Vinstri grænna,
Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknar, með heilbrigðisráðherra
í broddi fylkingar. Veldur von-
brigðum að Sjálfstæðisflokk-
urinn skuli ekki hafa stöðvað
málið í ríkisstjórn, sem honum
var í lófa lagið að gera. Flokkur
sem eitt sinni barðist gegn fóst-
ureyðingum en hefur horfið frá
þeirri stefnu, eins og mörgum
öðrum mikilvægum stefnu-
málum á vettvangi stjórnmál-
anna.
Í vestrænni trúar- og menn-
ingarhefð hefur mannhelgin ver-
ið orðuð svo að maðurinn sé
skyni borin vera,
skapaður í Guðs
mynd.
Í umræðu um
þingsályktun-
artillöguna á Alþingi
um siðferðileg gildi í
heilbrigðisþjónustu
spurði ég þingmann
VG sem hafði fram-
sögu í málinu hvern-
ig nýju lögin um
fóstureyðingar sam-
rýmdust hugtakinu
mannhelgi í heil-
brigðisþjónustu.
Lögin heimila að
eyða fóstri fram til
loka 22. viku með-
göngu. Á þeim tíma
meðgöngunnar hef-
ur fóstrið tekið á sig
fulla mannsmynd og
öðlast tilfinningu og
sársaukaskyn.
Framsögumaður
svaraði því til að bú-
ið væri að skilgreina
að ófædd börn féllu ekki undir
hugtakið mannhelgi. Ég svaraði
að bragði að slík skilgreining
væri ekki á okkar færi.
Fóstureyðingarlögin
heillaspor að mati
dómsmálaráðherra
Í umræðunni veittist dóms-
málaráðherra að þingmönnum
Miðflokksins sem leyfðu sér að
ræða að mannhelgi næði til
ófæddra barna í móðurkviði.
Ráðherra lýsti nýrri fóstureyð-
ingarlöggjöf sem „miklu heilla-
spori“.
Leyfi ég mér að efast um að
sjálfstæðisfólk sem almennt að-
hyllist hefðbundin vestræn gildi
taki undir orð ráðherrans.
Nýju lögin um fóstureyðingar
eru mesta óheillaspor sem rík-
isstjórnin hefur stigið á sínum
ferli. Þau eru hvorki henni né
þjóðinni til blessunar.
Eftir Birgi
Þórarinsson
»Nýju lögin
um fóstur-
eyðingar eru
mesta óheilla-
spor sem ríkis-
stjórnin hefur
stigið á sínum
ferli.
Birgir Þórarinsson
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins
birgirth@althingi.is
Mannhelgi og
ófædd börn
Á sjálfan þjóðhátíð-
ardaginn, 17. júní, dag-
inn eftir að ný ráðgjöf
Hafrannsóknastofnunar
um fiskveiðar næsta fisk-
veiðiárs var kynnt, birt-
ist í Morgunblaðinu
grein eftir Ingu Sæland,
alþingismann og for-
mann Flokks fólksins,
undir fyrirsögninni
„Reiðarslag í fisk-
veiðistjórnun“. Óhætt er að segja að
þessi sögðu tíðindi hafi komið þeim sem
í greininni starfa nokkuð á óvart. Því er
ekki úr vegi að skoða málið aðeins bet-
ur.
Sínum augum lítur hver á silfrið
Tilefni þessara skrifa þingmannsins
er sú staðreynd að aflaregla þorskveiða
leiðir nú til þess að leyfilegur hámarks-
afli þorsks fyrir næsta fiskveiðiár verð-
ur tæp 257 þúsund tonn í stað rúmlega
272 þúsunda tonna á yfirstandandi fisk-
veiðiári, sem er 6% lækkun. Bent er á að
nýliðun (fjöldi fiska í nýjum veiði-
árgöngum) hafi verið léleg áratugum
saman. Ennfremur kemur til skoðunar
að heildarvísitölur stofnmælinga botn-
fiska að vori og hausti hafa farið lækk-
andi undanfarin þrjú ár og að magn-
vísitala þorsks á lengdarbilinu 30-80 cm
er lægri í ár en vænta mátti. Út frá
þessum staðreyndum er síðan ályktað
að „…hverfandi líkur [séu] á að snúa
megi þessari miklu og hröðu nið-
ursveiflu þorsksins við“. Vísað er í þær
miklu fórnir sem þjóðin hefur fært til
uppbyggingar á þorskstofninum sem
sagður er minnka hratt og stjórnlaust.
Þetta sé nú öll fiskveiðistjórnunin og
„[d]ýrasta hagfræði- og líffræðitilraun
Íslandssögunnar“.
Ég ætla að leyfa mér að segja það, að
ef menn vilja endilega líta á stjórn
þorskveiðanna sem tilraun þá sé rökrétt
að álykta að hún hafi heppnast nokkuð
vel.
Góður árangur
af stjórn þorskveiðanna
Hvað er hér á seyði? Hér á árum áður
hefði engum brugðið við það að sjá
sveiflur í fiskistofnum og
sveifla af því tagi sem við
nú teljum okkur sjá og leið-
ir til 6% lækkunar á afla-
heimildum hefði aldrei ver-
ið talin nálgast það að vera
reiðarslag. Upphrópanir nú
eru eingöngu vegna þess að
menn er orðnir svo góðu
vanir, enda hafa þorsk-
veiðiheimildir vaxið ár frá
ári í meira en áratug. Það
er því nauðsynlegt að setja
þessar tölulegu upplýs-
ingar í rökrænt samhengi
við atvik í þorskstofninum og veiðunum.
Mér er minnisstætt að árið 2006 var
þorskstofninn orðinn hættulega lítill og
nánast helmingi minni en hann er nú
talinn vera. Þá var varla að finna eldri
fisk í stofninum en 6 ára svo neinu
næmi. Þetta var alvarlegt því að með
svona lítinn stofn þarf ekki nema lítið út
af að bera til að hætta skapist á að missa
stofninn í hrunferli. Þar að auki er
hrygning svo ungra fiska máttlítil og
einsleit í tíma og rúmi og líkur á góðri
nýliðun því litlar. Þessu til viðbótar er
fæða þorskstofns sem nær eingöngu er
samsettur af ungum og smáum fiskum
mun einsleitari en fæða heilbrigðs
þorskstofns með bæði unga og gamla,
litla og stóra fiska í umtalsverðu magni.
Ástæða þessa slaka ástands þorsk-
stofnsins var að of mikið var veitt af
þorski ár eftir ár þrátt fyrir ráðgjöf vís-
indamanna um annað. Til að sjá þetta
þarf ekki nein nákvæm vísindi heldur
dugar að taka eftir því að einungis fáir
fiskar náðu því sem kalla mætti fullorð-
insaldur hjá þorski, sem aftur segir það
að dánartalan vegna veiðanna var allt of
há. Við stóðum í skuld við þorskstofninn
og skuldin fólst í vöntun á gömlum fiski í
stofninn. Slíka skuld er dýrt og erfitt að
greiða.
Við þessar aðstæður var ákveðið að
lækka veiðihlutfall í aflareglu þorsk-
veiða úr 25% af viðmiðunarstofni í 20%.
Árangurinn af lækkun veiðihlutfalls lét
ekki á sér standa. Í hverjum árgang-
inum af öðrum sem bættist nýr við
stofninn fengu fiskarnir að lifa lengur
og vaxa lengur og við stofninn bættist
meira af fiski, árinu eldri, með hverju
árinu sem leið. Er nú svo komið að úr
þessum tiltölulega slöku þorsk-
árgöngum hefur tekist að byggja upp
mun stærri stofn og auka aflaheimildir
árvisst í meira en áratug og fram á yf-
irstandandi ár. Stærri þorskstofn nýtir
mismundandi tegundir og stærð fæðu í
vistkerfinu betur og þolir betur áföll og
hætta á stofnhruni er verulega minni.
Þar að auki er mun ódýrara að veiða til-
tekið aflamagn úr stórum stofni en
litlum og afkoma þorskveiðanna, sem
reiknast sem mismunur á tekjum og
kostnaði, er mun betri en áður var.
Vegna þessa gátu þorskveiðarnar lagt
æ meira af mörkum til þjóðarbúsins,
sem skiptir miklu máli á þessum erfiðu
tímum í lífi þjóðarinnar.
Staða þorskstofnsins nú og horfur
Hver er þá staðan núna? Fleira kem-
ur til álita þegar meta skal ástand
þorskstofnsins en hráar vísitölur stofn-
mælinga einar og sér. Hafrann-
sóknastofnunin metur stöðuna þannig
að afli geti orðið svipaður og nú er,
þangað til stærri árgangar taka að bæt-
ast í stofninn. Þetta er mun betri staða
á allan hátt en var fyrir rúmum áratug
þegar stofninn var nær helmingi minni
og aflinn líka og hagkvæmni veiðanna
mun minni.
Við verðum ávallt að halda vöku okk-
ar varðandi ástand þorskstofnsins og
horfur. Og víst er að við verðum að
fylgjast vel með því hvað kann að vera
að gerast með millifiskinn og hvort sú
fækkun sem kemur fram í vorralli árs-
ins í ár er raunveruleg eða aðallega
mæliskekkja af einhverju tagi. Næsta
tækifæri til að skoða þetta nánar fæst í
haustralli ársins í ár. Það er hins vegar
ótímabært að örvænta um þorskstofn-
inn og fráleitt að álykta að stjórn veið-
anna hafi mistekist. Þvert á móti hefur
nýtingarstefna og stjórn veiðanna gef-
ist vel og skilað ómetanlegum árangri.
Vonandi verður svo áfram.
Eftir Dr. Kristján
Þórarinsson » Fleira kemur til álita
þegar meta skal
ástand þorskstofnsins
en hráar vísitölur stofn-
mælinga einar og sér.
Kristján Þórarinsson
Höfundur er stofnvistfræðingur SFS.
Stjórn þorskveiðanna hefur
skilað góðum árangri