Lögmannablaðið - 2020, Blaðsíða 6

6 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 04/20
Í bréfi Lögmannafélagsins er m.a. vísað til ákvæða stjórnar-
skrárinnar um sjálfstæði og óhæði dómstóla og dómara,
dómstólalaga nr. 50/2016, þar sem sú meginregla kemur
fram í 1. mgr. 45. gr. að dómara sé óheimilt að taka að sér
aukastörf, til nýlegra siðareglna dómara, þar sem finna má
ýmis ákvæði sem kveða á um sjálfstæði dómara og til nýlegs
álits umboðsmanns Alþingis í máli nr. 9629/2018. Í bréfinu
er jafnframt kallað eftir sjónarmiðum nefndarinnar til þess
hvort gildandi reglur um aukastörf dómara nr. 1165/2017
samræmist kröfum um sjálfstæði og óhæði dómara í ljósi
framangreinds.
Nefnd um dómarastörf vandi á höndum
Í svari nefndar um dómarastörf er vísað til þess að með
lögum nr. 50/2016 um dómstóla hafi það m.a. verið
markmið löggjafans að breyta þeirri áratugalöngu fram-
kvæmd að dómarar sinntu margvíslegum aukastörfum,
m.a. til að skerpa á skilum milli dómsvalds annars vegar
og löggjafar- og framkvæmdarvalds hins vegar, og koma
þannig í veg fyrir vanhæfi dómara vegna aukastarfa sem þeir
gegna. Í nefndaráliti með frumvarpi að lögum um dómstóla
komi hins vegar fram að dómarar geti sinnt aukastörfum í
undantekningartilfellum sem nefnd um dómarastörf geti
heimilað í ljósi heildarmats á aðstæðum dómara og eðli
þeirra starfa sem um ræðir í hvert og eitt skipti. Jafnframt
komi fram í álitinu að það sé mat þingnefndarinnar að ákvæði
45. gr. umræddra laga girði ekki fyrir að framkvæmdarvaldið
geti notið reynslu og þekkingar dómara við undirbúning
löggjafar og að seta dómara í úrskurðarnefndum geti komið
til greina í einhverjum tilvikum. Segir í bréfinu að í ljósi
þeirra misvísandi skilaboða sem fram komi í framangreindri
afstöðu sé nefndinni nokkur vandi á höndum auk þess
sem hún hafi eftir gildistöku dómstólalaga ákveðið að leyfa
nokkurn aðlögunartíma og heimila þeim dómurum sem
við gildis töku laganna höfðu verið skipaðir í ýmis aukastörf,
að ljúka skipunartíma sínum. Því megi gera ráð fyrir að
aukastörfum dómara fækki jafnt og þétt á næstunni.
Endurskoðun reglna í farvatninu
Fram kemur að nefndin hafi í nokkrum tilvikum hafnað
umsókn dómara um að gegna aukastarfi á grundvelli
framangreindra reglna. Nefnd um dómarastörf hafi einnig
brýnt fyrir dómurum að leita heimildar nefndarinnar
áður en þeir þiggja skipun í nefnd eða taka að sér önnur
aukastörf, en einhver misbrestur sé á að slíkt sé gert, auk
þess sem ráðuneyti auglýsi iðulega skipun nefndarmanna
áður en leyfi nefndarinnar liggur fyrir. Loks segir í
svarinu að við veitingu nefndarinnar á heimildum til
aukastarfa hafi hún það sjónarmið í huga að óæskilegt
sé að aukastarf leiði í einhverju mæli til þess að dómari
verði vanhæfur á grundvelli gildandi vanhæfisreglna. Þá
geri löggjöf stundum ráð fyrir að dómari gegni tilteknu
aukastarfi eða að viðkomandi uppfylli hæfisskilyrði til að
gegna embætti dómara og að Dómarafélag Íslands eða
Hæstiréttur tilnefni aðila til að taka sæti í nefnd, auk þess
sem í einstaka tilvikum sé um borgaralega skyldu að ræða.
Allt þetta, sem og þrískipting ríkisvaldsins, hafi nefndin
íhugað og leitast við að þrengja túlkun sína á heimildum
dómara til að gegna aukastarfi. Það sé mat nefndarinnar að
aukastörfum dómara hafi fækkað síðastliðin ár. Loks segir
í svari nefndarinnar til Lögmannafélagsins að væntanlega
verði ráðist í endurskoðun reglna nr. 1165/2017 þegar
breytingar hafa verið gerðar á lögum um dómstóla en
brýnast í þeim efnum sé að mati nefndarinnar að breyta 3.
mgr. 45. gr. laganna til samræmis við hina almennu reglu
1. mgr. 45. gr. laganna.
Í framhaldi af svari nefndar um dómarastörf hefur stjórn
Lögmannafélagsins óskað eftir upplýsingum um hvort hún
hafi þegar lagt fram tillögu að breytingu á 45. gr. laga um
dómstóla, en ef ekki, hvort slíkt standi til.
II
AUKASTÖRF DÓMARA Í LJÓSI
SJÁLFSTÆÐIS DÓMSTÓLA OG DÓMARA
Í nóvember sl. ritaði stjórn Lögmannafélagsins bréf til nefndar um dómarastörf
þar sem kallað var eftir afstöðu nefndarinnar til aukastarfa dómara en athygli
stjórnar hafði verið vakin á löngum lista yfir fjölbreytt aukastörf embættisdómara
á öllum dómstigum sem finna má á heimasíðu dómstólasýslunnar.