Lögmannablaðið - 2020, Blaðsíða 28

28 LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 04/20
ER MUNNLEGUR
MÁLFLUTNINGUR
ÓÞARFI?
HEIÐAR ÁSBERG ATLASON, FYRRVERANDI HÆSTARÉTTARLÖGMAÐUR
Vinnufundur réttlætisins
Það er kennt í laganámi að málflutningur fyrir dómstólum
sé að meginstefnu til munnlegur og á því byggir okkar
réttarfar. Í einkamálum eru engu að síður lagðar fram
skriflegar stefnur og greinargerðir sem eiga að vera
gagnorðar þótt þær hafi verið að lengjast í seinni tíð. Við
því hefur réttilega verið amast af hálfu dómstóla enda á
málflutningur að vera munnlegur að meginstefnu. Þannig
eru reglurnar allavega. Í skriflegum málflutningi eru
efnisleg rök færð fram og við áfrýjun mála milli dómstiga
bætast við fleiri greinargerðir og skjöl eftir atvikum. Síðan
eru mál munnlega flutt fyrir dómstólum landsins.
Töluvert hefur verið skrifað um tilgang munnlegs
málflutnings. Dómarar og lögmenn virðast sammála að
hann sé mikilvægur hluti málsmeðferðarinnar og kjarninn
í starfi málflutningsmanna. Garðar Gíslason, þáverandi
dómari í Hæstarétti, tók þátt í rökstólum í 51. árgangi af
Úlfljóti árið 1998. Um málflutning fyrir dómi sagði Garðar
m.a. „Þarna eru menn samankomnir á vinnufundi til þess að
leita réttlætisins, á þann hátt sem við höfum fengið í arf frá forn-
Grikkjum, að sannleikurinn komi fram ef menn setji fram bestu
rök með og móti skoðunum, gagnrýni þær og finni niðurstöðuna.“
Vinnufundur til að leita réttlætisins? sagði dómarinn.
Fleiri en Garðar hafa kallað munnlegan málflutning vinnu-
fund dómara og lögmanna enda er það viðeigandi heiti. Það
er enda verið að fara yfir málið af hálfu þjóna réttlætisins,
lögmanna og dómara. Á þeim vinnufundi eiga lögmenn
að draga fram fyrir dómara það helsta sem lögð er áhersla
á í málinu; það sem skiptir máli fyrir úrlausn þess. Einstaka
dómarar ákveða fyrirfram í samráði við lögmenn hvar
áherslur málflutnings eigi að liggja og afmarka þannig
álitamálin með skýrum hætti. Hefur mikilvægi munnlegs
málflutnings aukist að mati lögmanna eftir því sem mál
vaxa að gögnum og skriflegum málflutningi enda er þá
hætta á að aðalatriðin týnist. Þess vegna er mikilvægt að
munnlegur málflutningur sé skýr og hnitmiðaður. Fjalli
um það sem máli skiptir að mati þess sem flytur málið til
að sannleikurinn komi í ljós. Til að réttlætið komi fram.
Á vinnufundinum eiga sér iðulega stað rökræður um
einstök atriði sem reynir á við úrlausn málsins. Hverjar
eru staðreyndir málsins, hvað er umdeilt og hvað ekki,
hvaða málsástæður og lagarök skipta máli, hvaða þýðingu
eldri dómafordæmi og fræðiskrif hafa, hvernig beri að
túlka gildandi rétt og svo mætti lengi telja áfram. Þá reynir
virkilega á lögmenn. Það þarf að flytja málið með skýrum
hætti svo dómari leggi við hlustir og skilji mikilvægi þess
sem um er fjallað og hvað það er sem skiptir mestu máli.
Ég valdi það starf að vera lögmaður. Held að mikið áhorf á Matlock forðum hafi haft
þar einhver áhrif enda var hann svakalega flottur í ljósgráu jakkafötunum sínum þótt
þættirnir eldist illa. Ég varð hæstaréttarlögmaður árið 2010. Þá fannst mér ég hafa náð
hæstu hæðum í lífinu. Síðan var titlinum breytt með tilkomu Landsréttar. Í dag er ég
lögmaður og finnst frekar flott að vera fyrrverandi hæstaréttarlögmaður. Jafnvel bæði
eldri og reyndari fyrir vikið. Er meira að segja orðinn gráhærður segja kunnugir. Mér
finnst gaman í vinnunni og einkum að stunda málflutning fyrir dómi.