Lögmannablaðið - 2020, Blaðsíða 29

LÖGMANNABLAÐIÐ TBL 04/20 29
Ef lögmaður kann málið vel og þekkir lögin þá ætti vel að
ganga. Svo lengi sem hann hefur gott mál að flytja.
Saga úr Hæstarétti
Þann 14. október sl. flutti ég mál í Hæstarétti nr. 19/2020;
þb. EK1923 ehf. gegn Sjöstjörnunni ehf. og gagnsök.
Hafði skjólstæðingur minn tapað málinu í héraðsdómi
Reykjavíkur en unnið í Landsrétti. Áfrýjunarleyfi var veitt
og málið var flutt í þriðja sinn fyrir æðsta dómstóli landsins,
Hæstarétti Íslands. Var ég þar til varnar.
Í málflutningi í Hæstarétti vék lögmaður gagnaðila ekki
einu orði að aðal- eða varakröfu sinni en þær kröfur snéru
að því hvort hægt væri að rifta tilteknum ráðstöfunum
vegna skiptingar á fasteign út úr félagi á árinu 2014.
Vék lögmaðurinn ekki að þeim kröfum einu orði eða
málatilbúnaði að baki þeim. Allur málflutningur gagnaðila
fór í þrautarvarakröfu sem var í stuttu máli innheimta
meintrar skuldar en það var sú krafa sem héraðsdómur
hafði fallist á en Landsréttur snúið við. Ég flutti málið til
varnar og svaraði því til sem gagnaðili hafði fram að færa,
enda snýst munnlegur málflutningur um það að svara því
sem málið fjallar um. Fékk ég fáeinar spurningar sem ég
átti í engum vandræðum með að svara en þær snéru ekki
að því sem málið var dæmt á enda ekkert á þær kröfur
minnst. Var ég reyndar stoppaður í málflutningi en forseti
réttarins hafði, fyrir mistök, dregið verulega framúrkeyrslu
gagnaðila frá mínum málflutningstíma, en bakkaði síðar
með það. Það er á sama tíma umhugsunarvert að kollegi
minn hafi farið verulega framyfir sinn tíma án þess að hann
hafi fengið athugasemdir eða verið stoppaður.
Ég viðurkenni að ég var virkilega ánægður með dagsverkið
að loknum málflutningi. Var nokkuð sigurviss. En það er
ekki gott að vera dómari í eigin sök.
Dómur féll í málinu þann 29. október sl. Þar var niðurstöðu
Landsréttar snúið við. Dómurinn féllst á varakröfu
áfrýjanda, þótt ekki hafi verið einu orði að henni vikið í
munnlegum málflutningi og málið því ekki að neinu leyti
flutt um þá kröfu að efni til. Niðurstaðan var að tiltekin
ráðstöfun á árinu 2014 hafi falið í sér gjafagerning í skilningi
131. gr. laga um gjaldþrotaskipti o.fl. nr. 21/1991 þar sem
gefandinn hafi verið ógjaldfær þegar hún átti sér stað.
Þessu var aldrei haldið fram í munnlegum málflutningi og
skriflegum rökum þar að lútandi var ítarlega svarað. Mun
ég fara nánar yfir efnisatriði dómsins á öðrum vettvangi
síðar, hvernig túlkun á hugtakinu gjaldfærni hefur breyst
og hvernig sönnunarkröfur eru orðnar í þessum málaflokki
að mati Hæstaréttar.
Það sem er erfitt að skilja
Það sem er sérstaklega erfitt að skilja fyrir lögmanninn er að
þessi álitamál komu aldrei fram í málflutningi í Hæstarétti.
Um þessi atriði var aldrei spurt á vinnufundinum og
var ekkert við þeim hreyft af hálfu gagnaðila. Er þetta
sérstaklega bagalegt í ljósi nýrrar stöðu Hæstaréttar þar
sem málum fyrir þeim dómstóli hefur fækkað mjög. En þau
mál sem tekin eru til meðferðar eiga að veita dómurum
hans svigrúm til að kveða upp vandaða og fordæmisgefandi
dóma. Að mati þess sem þetta ritar er það ansi fjarri lagi
hvað varðar umræddan dóm.
Það hefði verið gott að nýta vinnufundinn til þess að
fara yfir þessi atriði sem Hæstiréttur telur eftir á að hafi
skipt höfuðmáli en áfrýjandi sleppti að nefna, líkt og það
hvort félagið hafi verið gjaldfært þegar hinar umþrættu
ráðstafanir áttu sér stað. Það er afar sérstakt að afgreiða
mál í kjölfar vinnufundar á atriði sem hvorki var borið upp
á fundinum og því síður rætt. Nú þekki ég ekki hvernig
það var á tímum forn-Grikkja en það má velta því fyrir sér
hvort það samræmist 3. mgr. 186. gr. laga um meðferð
einkamála nr. 91/1991 að dæma mál á atriði sem aldrei
er vikið að í málflutningi.
Það hlýtur að vera – eða í öllu falli ætti að vera –
megintilgangur vinnufundarins að ná fram rökræðum
og sjónarmiðum beggja aðila um stærstu álitaefnin fyrir
úrlausn málsins og það ætti að vera mikilvægur hlekkur í því
að tryggja vandaða málsmeðferð. Auk þess sem ekki var vikið
einu orði í málflutningi að ásökunum um gjafagerning, sem
Hæstiréttur byggir niðurstöðu sína alfarið á, þá var þeim
alfarið hafnað á fyrri dómstigum af samtals sex dómurum
en á báðum lægri dómstigum var ítarlegur málflutningur
um þau atriði af hálfu beggja aðila.
Ef vinnufundurinn á að ná markmiði sínu þá verða allir
að taka þátt í honum. Dómararnir í Hæstarétti líka og
þeir eru ekki yfir það hafnir. Kannski endurspeglar þetta
viðhorf ákveðið virðingarleysi dómara Hæstaréttar fyrir
starfi lögmanna? Mögulega fer virðing í garð þeirra
þverrandi á móti. Við sem störfum á þessum vettvangi
verðum að vinna að því að slíkt gerist ekki enda þarf að
tryggja undirstöður réttarríkisins eins vel og hægt er. Ber
að lesa þetta greinarkorn mitt í því ljósi.
Það eina sem ég get huggað mig við í lokin er að ég get í
fullri einlægni sagt og sannað að málið tapaðist allavega
ekki í málflutningi.