Málfríður - 15.05.1996, Blaðsíða 14

Benedikt Sigvaldason:
HORFT UM ÖXL
Það sem hér er sett á blað er
þannig til komið að fyrir nokkr-
um vikum bað Asa Kr. Jóhanns-
dóttir undirritaðan að lýsa því
fyrir lesendum MÁLFRÍÐAR,
hvernig var að kenna ensku á 6.
áratugnum, þ.e. fyrir og í byrjun
hinnar stórkostlegu byltingar í
íslenska skólakerfinu, sem á sín-
um tíma hófst með tilkomu
landsprófs miðskóla og gjör-
breytti öllum fyrri forsendum
varðandi framhaldsskólastigið.
Mér er að vísu ljúft að verða
við þessari beiðni, en hlýt um
leið að benda á að vísast væru
ýmsir kollegar mínir og jafnaldr-
ar, sem víðar fóru og fleiri skól-
um kynntust, hæfari til að gera
efninu þau skil sem vert væri.
Mál skipuðust nefnilega þannig
að strax að loknu námi settist ég
að á Laugarvatni og kenndi þar
ensku við Héraðsskólann starfs-
ævina á enda - og raunar fyrst
um sinn einnig við Menntaskól-
ann þar á bæ, en hann var að
hefja göngu sína á þessum árum.
Eins og ég hef hvað eftir ann-
að haft orð á við kollega mína í
enskukennarafélaginu saknaði
ég þess ósjaldan á Laugarvatns-
árunum - einkum fyrst í stað -
að ná ekki að hafa samband við
faglega kollega í öðrum skólum.
Þetta mætti kalla faglega ein-
manakennd. Það er svo ótrúlega
margt gagnlegt sem vanir og vel-
viljaðir kennarar geta miðlað
nýliðum í faginu. Það sem í byrj-
un kennslu jók á vanda minn -
líkt og var um fjölda annarra
kennara fyrr og síðar - var að
við komum beint til starfa frá
prófborði án þess að hafa notið
kennsluæfinga og náms í upp-
eldisfræði. Þess var, skilst mér,
vænst að við kæmum til starfa
alskapaðir sem kennarar, ef svo
má segja, líkt og Pallas Aþena,
þegar hún skaust út úr höfði
Seifs forðum daga - en
veruleikinn var talsvert öðru
vísi. Eitt atriði til viðbótar finnst
mér ástæða til að nefna þegar
rætt er um erfiðleika byrjenda í
enskukennslu. Fáir mundu vænt-
anlega draga í efa kosti þess að
nema ensku í enskumælandi
landi. Ég hef þrátt fyrir það
sífellt undrast, þegar ég hugsa
til baka, hversu takmarkaður
styrkur mér þótti vera að
áralöngu enskunámi í enskum
háskóla er ég hóf enskukennslu
- einkum átti það við um byrj-
endakennslu sem er þýðingar-
mest allra námsstiga. Breskt
háskólanám í ensku, stílað fyrst
og fremst upp á þarlenda heima-
menn með höfuðáherslu á bók-
menntir, er óralangt frá því að
geta leyst þann vanda sem hér
að ofan greinir. Sannleikurinn er
sá að ég hef í áranna rás blóð-
öfundað þá upprennandi tungu-
málakennara sem stunduðu
a.m.k. hluta af háskólanámi sínu
í Háskóla Islands hjá kennurum
sem þekkja íslenskar þarfir og
íslensk vandamál, og feginn
hefði ég á sínum tíma viljað vera
búinn að njóta leiðsagnar góðra
manna áður en ég hóf kennslu -
hlaðinn af þessu makalausa og
vel þekkta samblandi af nagandi
kvíða og tilhlökkun.
Hvernig gat svona lagað geng-
ið? Hvernig er hægt að ganga
inn í vandasamt starf án þess að
hafa lært til þess? Óþörf spurn-
ing. Við gerðum einfaldlega okk-
ar besta við að líkja eftir okkar
fyrrverandi kennurum og höfð-
um enda nægan tíma til að
„stúdera" þá, meðan þeir voru
að bjástra við að leiða okkur í
gegnum kerfið á sínum tíma.
Misjafnir voru þeir óhjákvæmi-
lega, en þeir bestu hlutu að
verða ógleymanlegir fyrir sakir
gáfna, menntunar og vandaðra
vinnubragða. Þeir sem notið
höfðu leiðsagnar slíkra úrvals-
manna á námsárunum gengu í
rauninni hreint ekki einir síns
liðs til móts við fyrstu nemenda-
hópana sína. Þeir höfðu sínar
fyrirmyndir frá eigin skólaárum
og það varð að nægja.
Skólaumhverfi það sem nýir
kennarar komu inn í upp úr
miðri öldinni var harla ólíkt því
sem blasir við í dag, bæði tækni-
lega og hugmyndafræðilega.
Tækjakosturinn á Laugarvatni
var fábreyttur. Eina hjálpartæk-
ið við ennskukennsluna var 78
snúninga ferðagrammófónn frá
því fyrir stríð ásamt nokkrum
slitnum enskum Linguaphone
plötum. Svo vel hittist á að texti
nokkurra þessara platna var
prentaður í Kennslubók í ensku
fyrir byrjendur eftir Boga Ólafs-
son, en hún var víða notuð í
skólum á þessum árum. Eina
fjölföldunartæki skólans var
ævagamall handsnúinn fjölritari
og við notkun hans þurfti að
„höggva" allan texta með ritvél á
svokallaðan stencil sem síðan
var rennt gegnum fjölritarann.
Tæknivæðing skólanna, sem
hófst fyrir alvöru með tilkomu
segulbandstækjanna undir lok 6.
áratugarins, var enn ekki hafin.
Kennslufræðileg mál voru lítt
til umræðu á þeim árum sem hér
um ræðir, a.m.k. ekki í heima-
vistarskólum úti á landsbyggð-
inni. Fín orð eins og gæöamat og
gœðastjómun komust ekki í um-
ferð fyrr en löngu síðar.
14