Málfríður - 15.05.1996, Blaðsíða 15

Nemendur voru flestir úr
dreifbýli, en ávallt einnig margir
þéttbýlisnemendur, og flestir
áttu það sammerkt að þurfa að
sækja nám fjarri heimilum sín-
um. Þeir voru langflestir orðnir
14 ára og þaðan af eldri þegar
þeir komu í skólann. Námstími
var aliajafna 3 ár. Svokallað ungl-
ingapróf var tekið upp úr 2.
bekk, og með því taldist skyldu-
námi lokið. Landspróf var tekið
upp úr 3. bekk. Gagnfræðapróf
var einnig haldið á Laugarvatni
- sem og í öðrum héraðsskólum.
Fyrst um sinn var gagnfræða-
próf þessara skóla tekið upp úr
3. bekk, en hefði átt að vera upp
úr 4. bekk eins og í kaupstaða-
skólunum. Þessi misvísun var
réttlætt með því að nemendur
héraðsskólanna væru flestir
eldri en samsvarandi hópar
þéttbýlisnemenda og var þetta
látið gott heita um sinn, en
breyttist til samræmingar á
síðasta áratug gagnfræðaprófs-
ins.
Enskukennsla hófst í 2. bekk,
hver kennslustund 50 mínútur 6
daga í viku. Öllu var til kostað
að gjörnýta tímann. Skólatími á
Laugarvatni var ekki nema 7
mánuðir á þessum árum. Nem-
endur höfðu upp til hópa ekki
lært neina ensku áður en þeir
komu að Laugarvatni og ofur-
kapp var lagt á að búa þá sem
best undir 3. bekk og þar með
landspróf eða gagnfræðapróf
eftir atvikum.
Agavandamál voru nánast
óþekkt á 6. og fram eftir 7. ára-
tugnum og í nokkur ár, þegar að-
sókn að skólanum var hvað
mest, kenndum við stundum
36-40 nemendum 2. bekkjar
saman í einni bekkjardeild.
Starfið var óneitanlega mjög
krefjandi, en um leið gjöfult og
spennandi. Nemendur komu vel-
flestir í skólann fullir áhuga og
væntinga, eins og það heitir á
nútímamáli. Það var eins og vor
í lofti, enda stóðum við þá á
þröskuldi nýrrar aldar í skóla-
málum. Fyrstu 10-12 árin á
Laugarvatni voru skemmti-
legasti tími starfsævi minnar og
uppáhaldið mesta var byrj-
endakennslan.
Bókakannanir og val töfðu
ekki enskukennara á því tímabili
sem hér um ræðir. Fram á miðj-
an 6. áratuginn notuðum við
kennslubækur Boga Ólafssonar
og síðan bækur Önnu Bjarna-
dóttur. Þetta voru valkostirnir -
svo einfalt var það.
Kennslutæknin (ef „tækni“
skyldi kalla) var í hæsta máta
hefðbundin, a.m.k. á fyrri hluta
landsprófstímabilsins. Það var
grammar/translation aðferðin
gamalkunna, vafalaust arfleifð
frá lærðu skólunum, og hafði
verið við lýði „svo lengi sem
elstu menn mundu" og gott
betur. Stílagerð fylgdi að sjálf-
sögðu með, sem og endursagnir
í Iíkingu við þær sem mennta-
skólanemendum var gert að
læra á þessu tímabili og eitt-
hvað lengur. Endursagnir voru
raunar afiagðar sem hluti af
landsprófsnámi þegar undirrit-
aður hóf kennslu 1952.
Við sem um þetta leyti vorum
ungir kennarar að hefja ævistarf
okkar höfðum sannast sagna
næsta lítið út á hefðbundnar að-
ferðir við tungumálakennslu að
setja. Þessar aðferðir voru
þrautreyndar og höfðu vissu-
lega skilað okkur áleiðis í gegn-
um skólakerfið - sem sagt:
„Þetta hafði alltaf verið svona.“
BASTA. Prófverkefni landsprófs-
nefndar voru að sjálfsögðu
grannskoðuð og vissulega tekið
mið af þeim við kennsluna. Það
varð mikið metnaðarmái kapps-
fullra kennara að sem flestir
nemendanna næðu á landsprófi
hinni langþráðu framhaldseink-
unn sem var lykillinn að fram-
haldsskólanámi og því mikið í
húfi.
Svo vel vildi til að áðurnefnd-
ir kennslubókahöfundar í ensku
höfðu nýtt sér framburðartákn
IPA í orðasöfnum sem tilheyrðu
bókunum. Undirritaður varði
umtalsverðum tíma fyrstu daga
og vikur með öllum byrj-
endahópum við að æfa með
þeim öll helstu sérkenni ensks
framburðar og ganga eftir því að
hljóðtáknin væru lærð og þar
með fenginn framburðarlykill að
orðabókum hins enskumælandi
heims. - Auðvitað var fram-
burðarkennslan sífellt vandamál
að því leyti að nemendur
heyrðu lengst af enga ensku tal-
aða nema af vörum kennarans.
Lítið grunaði okkur í byrjun 6.
áratugarins að svo sem 10 árum
síðar yrðu ailir (eða flestir)
skólar landsins komnir með
segulbandstæki - hvað þá held-
ur að svo til á næsta leiti væri
sjónvarpsöld, myndbönd og
gervihnattasendingar með ensku
tali ad infinitum sólahringinn út
og inn og svo miklu áreitis-
ástandi (exposure) gagnvart
ensku að ýmsum yrði farið að
þykja nóg um - en það er önnur
saga.
Þýðing texta á íslensku þótti
sjáifsagður þáttur tungumála-
náms fyrr á árum og lítið gagn-
rýnd lengi vel utan stöku raddir
um að vönduð þýðing væri þjálf-
un í íslensku frekar en ensku.
Sama átti við um stílaskriftir,
þær þóttu nauðsynlegur þáttur
og sjáifsagður, einmitt ekki síst í
ensku þar sem ritháttar-
myrkviðið krefst mikillar æfing-
ar. En skelfing voru nú stíla-
bókabunkarnir ógnvænleg sjón
á köflum, aðgerðin þreytandi og
árangurinn vafasamur. Þreyttur
kennari sagði einhverju sinni að
það ætti að refsa sakamönnum
með því að láta þá leiðrétta
stíla! Þess skal hér getið að með
kennslubókum fyrir byrjendur í
ensku eftir Önnu Bjarnadóttur
og Boga Ólafsson fylgdu sér-
prentuð stílaverkefni sniðin eftir
enskum lesgreinum, þar sem
málfræðiatriði voru tekin fyrir
eitt af öðru. Þessir stílar voru
stuttir og hnitmiðaðir og hinir
gagnlegustu.
Þegar ég hugsa til baka rúm-
lega fjóra áratugi finnst mér
einna tilfinnanlegastur hafi verið
skorturinn á heppilegum hrað-
lestrarbókum og æfingabókum í
enskri málfræði. Þær voru hrein-
lega ekki fáanlegar á þessum
árum. Vandamálið var því hvers
kennara fyrir sig. Málfræðin var
auðvitað „lærð“ spjaldanna á
milli, en hún var að of miklu
leyti lærð utanbókar. Þetta
speglast í flestum af fyrstu
landsprófsverkefnunum í ensku.
Dæmi: a) Hvernig myndast
framtíð sagna í ensku? (1949).
b) Segið frá spurnarfornöfn-
unum í ensku. (1950) etc.
15