Fréttablaðið - 30.01.2021, Blaðsíða 72

Það er þekkt, vísindaleg stað­reynd að orka eyðist ekki heldur umbreytist. Og það
er ekki síður þekkt að mann­
eskjur gefa frá sér hita við daglegar
athafnir, eins og að ganga, hlaupa
og fara í búðina. Sænskir vísinda­
menn fundu árið 2011 aðferð til að
nýta þennan mannhita til að draga
úr brennslu á kolefnaeldsneyti við
hitun bygginga og hún hefur verið
tekin í notkun um allan heim.
Sjö hæða bygging í hjarta Parísar
hefur til að mynda verið hituð með
daglegu amstri fólks sem á leið um
neðanjarðarlestarstöð skammt frá.
Hitinn í göngunum sem neðan­
jarðarlestir fara um er að meðaltali
tíu gráðum hærri en ofanjarðar og
stór hluti af þessum hita kemur frá
fólkinu sem ferðast með lestunum,
sem auðvitað búa líka til hita með
ferðum sínum. Þetta loft er dregið
gegnum síu sem breytir því í heitt
vatn, sem síðan sér húsinu við hlið­
ina fyrir rúmum þriðjungi af þeirri
húshitun sem íbúðirnar tuttugu og
verslunarrekstur á jarðhæð þarfn­
ast. Þar sem húsahitun er einn
stærsti orsakavaldur brennslu
óumhverfisvænna orkugjafa má
segja að það að breyta súkkulaði
og orkudrykkjum í nýtanlega orku
með mannlegum millistykkjum sé
mikilvægt framfaraskref einkum
þar sem þessi orka er ekki nýtt
á hagkvæman hátt að öðru leyti
nema að sjálfsögðu af hverjum og
einum til viðurværis.
Lestarstöðvar hafa reynst
gjöfull akur þegar kemur að því að
endurnýta mannorku, þar kemur
fjöldi fólks saman undir einu þaki
og hreyfir sig yfirleitt hratt, sem
hækkar hitastig loftsins sem síðan
má breyta í heitt vatn. Á aðal­
brautarstöðinni í Stokkhólmi er
áætlað að um 250.000 manns fari
um daglega og orkan sem þetta
fólk framleiðir er nýtt til að hita
að hluta 17 hæða íbúðabyggingu
skammt frá. Þar er sjór notaður til
að kæla loftræstikerfi lestarstöðv­
arinnar og hitnar við það og sá sjór
svo notaður til að hita íbúðarhúsið
ásamt öðrum endurnýjanlegum
orkugjöfum eins og völdum garða­
úrgangi.
En önnum kafinn mannfjölda
er ekki aðeins að finna á lestar­
stöðvum. Risaverslunarmiðstöðin
Mall of America í Minnesota í
Bandaríkjunum, sem mörgum
Íslendingum er að góðu kunn úr
verslunarferðum fyrri ára, var
byggð án hitakerfis árið 1991, sem
má teljast frekar djörf ákvörðun
þar sem hitastig fer niður í mínus
15°C í dæmigerðum janúar­
mánuði. Þess í stað nýtir húsnæðið
nægan hita frá líkama þeirra
110.000 gesta sem eiga þar leið um
daglega, auk sólarhita frá stórum
loftgluggum og þúsundum raf­
magnsljósa til að halda hitastiginu
þægilegu allan veturinn.
Þá hefur sex hæða spítali í
Frankfurt í Þýskalandi, Klinikum
Frankfurt Hoechst, einnig beitt
svipuðum aðferðum, með því
meðal annars að nota þrefalt gler
sem kemur í veg fyrir að hiti yfir­
gefi bygginguna.
Að hita hús með hlýjunni frá lif­
andi mannslíkömum eingöngu er
þó ekki raunhæfur möguleiki enn
sem komið er. En það er sannarlega
jákvæð tilhugsun að maturinn
sem við borðum og hreyfingin
sem við stundum geti, þegar fram
líða stundir, orðið til þess að halda
á okkur hita í f leiri en einum
skilningi og jafnvel öðrum líka.
Heimild: BBC.
Hitað með hamborgurum og súkkulaði
Í leit að lausnum á orkuvanda heimsins velta vísindamenn, tæknifræðingar og arkitektar æ meira
fyrir sér hvernig megi nýta líkamshita manna til húshitunar og jafnvel til að knýja smærri raftæki.
Risaverslunarmiðstöðin Mall of America í Minnesota í Bandaríkjunum er hituð upp eingöngu með líkamshita starfs-
fólks og viðskiptavina og hitanum frá þúsundum rafljósa sem þar brenna allan sólarhringinn. FRÉTTABLAÐIÐ/GETTY
Brynhildur
Björnsdóttir
brynhildur@frettabladid.is
Orkusalan er eina orku­fyrirtækið hér á landi sem er búið að kolefnisjafna
bæði rekstur og vinnslu raforku,
sem gerir það að eina kolefnis­
hlutlausa orkufyrirtæki lands­
ins. Fyrir vikið hefur fyrirtækið
einblínt æ meira á ýmis græn
verkefni á undanförnum árum
en starfsemi þess snýst fyrst og
fremst um að framleiða og selja
rafmagn til fyrirtækja og heimila,
að sögn Höllu Marinósdóttur,
umhverfisstjóra Orkusölunnar.
„Hugmyndin að grænu verkefn­
unum kom til vegna markmiða
okkar í umhverfismálum. Eitt árið
gáfum við öllum sveitarfélögum
landsins hleðslustöðvar, en þar
vildum við taka þátt í að auka
aðgengi raf bílaeigenda að hleðslu­
stöðvum um allt land. Við höfum
einnig gefið grænar greinar Orku­
sölunnar, en þá fóru orkuráðgjafar
okkar um landið og afhentu öllum
sveitarfélögum landsins plöntur
til gróðursetningar. Verkefnið var
mjög skemmtilegt og gefandi þar
sem leikskólar, vinnuflokkar og
sveitarstjórar tóku þátt í þessu
með okkur.“
Orkusalan gróðursetti síðan
í kjölfarið til jafns á við sveitar­
félögin í skógi sínum við Skeiðs­
fossvirkjun en Halla segir bæði
þessi verkefni hafa verið hugsuð
til vitundarvakningar og skemmt­
unar og að stefnt sé að því að
halda þau árlega.
Setja sér háleit markmið
Halla segir Orkusöluna setja sér
háleit markmið þegar kemur
að umhverfismálum. „Við erum
eina orkufyrirtækið á almennum
markaði sem kolefnisjafnar
eigin vinnslu og því er kolefnis­
spor raforkunnar með tilliti til
bindingar ekkert. Allur rekstur
Orkusölunnar hefur frá upp­
hafi verið kolefnisjafnaður með
eigin skógrækt, en við ákváðum
að taka stærra skref og kolefnis­
jafna einnig alla vinnslu frá eigin
virkjunum.“
Hún segir vinnslu á rafmagni
valda mismikilli losun, en öll
vinnsla fyrirtækisins komi frá
vatnsaflsvirkjunum sem eru með
losun í lágmarki miðað við aðrar
vinnsluaðferðir. „Þar sem skógur­
inn okkar bindur alla losun sem
hlýst af rekstri Orkusölunnar
og umfram það, þá nýtum við
þá umfram bindingu til að jafna
hluta af eigin vinnslu.“
Orkusalan mun á hverju
ári kolefnisjafna alla losun
gróðurhúsa lofttegunda, bæði
vegna reksturs fyrirtækisins og
vinnslu orkunnar. „Okkur finnst
mikilvægt að orkufyrirtækin
sýni fordæmi þegar kemur að
umhverfismálum óháð stærð og
umgjörð.“
Orkugeirinn stefnir hátt
Það eru mörg spennandi verkefni
fram undan hjá Orkusölunni og
koma þar virkjanakostir fyrst
upp í hugann, segir Halla. „Við
stefnum að sjálfsögðu á áfram­
haldandi rannsóknir á endur­
nýjanlegum virkjanakostum,
bæði nýjum og gömlum.
Orkugeirinn í heild sinni stefnir
hátt þegar kemur að umhverfis­
málum og hafa margir gefið út þá
yfirlýsingu að ná kolefnishlutleysi
á næstu árum. Við ætlum okkur
að halda áfram að vera kolefnis­
hlutlaus og á sama tíma að reyna
að draga úr losun okkar eins og
unnt er.“ Hún segir að fyrirtækið
eigi eftir að mæta mörgum áskor­
unum sem ekki séu alltaf fyrir­
sjáanlegar. „Við hlökkum til að
takast á við þær, og afgreiða með
stæl eins og við höfum alltaf gert.“
Mikilvægt að sýna gott fordæmi
Í kjölfar þess að Orkusalan hóf að kolefnisjafna rekstur og vinnslu raforku hefur fyrirtækið ein-
blínt í meira mæli á ýmis græn verkefni, meðal annars í samvinnu við sveitarfélög landsins.
Halla Marinós-
dóttir, umhverf-
isstjóri Orku-
sölunnar, segir
að hugmyndin
að grænu verk-
efnunum hafi
komið til vegna
markmiða í um-
hverfismálum.
FRÉTTABLAÐIÐ/
SIGTRYGGUR ARI
10 KYNNINGARBLAÐ 3 0 . JA N ÚA R 2 0 2 1 L AU G A R DAG U RORKA ÍSLANDS