Víðförli - 15.09.1993, Side 18

Umsálgæslu
Ritstjóri Víðförla hefir beðið mig um að
rita nokkur almenn orð um sálgæslu.
Sálgæslan er eitt af höfuðverkefn-
um prestsins og gerð er grein fyrir
henni í brýningu biskups yfir vígslu-
þeganum, þar sem hann segir m.a. :
„Ég brýni alvarlega fyrir þér — að
leiðbeina (öllum þínum söfnuði),
hvetja og styrkja með ástúð og al-
vöru, einslega og opinberlega, vaka
yfir sálarheill þeirra, sem þér er trúað
fyrir, styðja lítilmagnann og hjálpa
bágstöddum."
í þessari brýningu má greina útlín-
ur sálgæslustarfsins, það er öllum
vígðum prestum ætlað og flestum er
gefið að sinna því af kostgæfni. Mörg-
um er það þó þungbært.
Þjónusta sumra presta er við þær
aðstæður, að sálgæslan verður
þyngri og meiri hluti af þjónustu henn-
ar á kostnað prédikunarinnar og
helgihaldsins, uppfræðslunnar og
ástundunar eigin fræðslu, þótt vissu-
lega sé æskilegt að það haldist í hend-
ur hvað við annað. Presturinn er hirð-
ir, hún nærir hjörðina, leiðir hana,
„styður alla þá sem ætla að hníga og
reisir upp alla niðurbeygða.“
Til þess hefur presturinn umboð.
Um rúmlega aldarfjórðungs skeið
hef ég verið í þjónustu, þar sem
áhersluþunginn hefir verið á sálgæsl-
unni. A þeim tíma hef ég lært margt af
öðrum, sótt nám til að létta mér þjón-
ustuna og efla hana um leið, en ég hef
einnig lært af reynslunni.
Ég minnist þess, að fyrir nokkrum
árum er ég var fangaprestur, vann ég
all náið með sálfræðingum, sem áttu
sameiginlega skjólstæðinga með
mér. Einn þeirra komst svo að orði
við mig: „Ég furða mig á því hve
greiðan aðgang þú átt að föngunum.
Þú bara sest andspænis þeim, og
áður en varir hafa þeir opnað þér allar
sínar sálargáttir. Við verðum að beita
alls konar aðferðum til að brjóta niður
veggi og vinna traust.“
Ég hugsaði um þetta dágóða stund
og komst að þeirri niðurstöðu, að að-
stöðumunur okkar væri fólginn í því,
að hann kæmi til leiks vopnaður fræð-
um sínum og menntun og þjálfun, en
ég hefði umboð, 2000 ára gamalt um-
boð að vísu, en umboð sem tekið væri
gilt. Það væri umboðið sem opnaði
mér dyr, svo rík væri hefðin og arfur-
inn í undirmeðvitund fólks, þrátt fyrir
allt.
Þetta umboð, sem ég er hér að tala
um, er frá Kristi Jesú. Það er lykla-
valdið sem okkur hirðunum er gefið
(Mt.16:19), umboðið til að fyrirgefa
syndir Qóh. 20:23).Við segjum það
og gerum í hverri messu sem við
syngjum, og fólkið veit það og trúir
því þegar það sest andspænis okkur
með sálarbyrði sína.
En þá er það bara að vera mann-
eskja að standast raunina, því sál-
gæslan er oft í því fólgin, að sitja með
skjólstæðingi sínum og horfast í augu
við hina dýpstu örvæntingu, mann-
lega niðurlægingu, já sjálfan helkaldan
dauðann. Við höfum að vísu fyrir-
mynd og hana trausta og góða, Jesú
sjálfan að störfum. Ég bendi t.a.m. á
samtal hans við Nikódemus um nótt,
samversku konuna við Jakobsbrunn-
inn í Síkar, samræðumar við systurn-
ar Mörtu og Maríu í Betaníu; dæmin
em fleiri og við þekkjum þau. Orðin
hans eins og : „Syndir þínar em þér
fyrirgefnar“, „Ég sakfelli þig ekki
heldur, far þú og syndga ekki fram-
ar“, „Ég er ekki kominn til að dæma
heiminn, heldur til að frelsa heiminn. “
Stundum finnst mér eins og gmnn-
tónn allrar Fjallræðunnar sé leiðbein-
ingar og uppörvun til sálusorgaranna,
vísbendingar sem styðja það eru svo
fjölmargar, og allt skal á bjargi byggt,
bjargi hlýðninnar við Jesú orð.
Heyrt hef ég þá gagnrýni, að við
prestar öpum eftir félagsráðgjöfum
og sálfræðingum. Sú hætta er vissu-
lega fyrir hendi, en gæti þessu ekki
verið öfugt farið, að fulltrúar hinna
stéttanna sæki sér fyrirmynd í hina
kristnu og kirkjulegu hefð?
Mér kemur í huga bréf Páls postula
til Filemons, þar tekur hann snilldar-
lega á félagslegu vandamáli af sál-
fræðilegu innsæi, og höfðu þá hvorki
félagsfræðin né sálarfræðin verið
skilgreindar eða afmarkaðar sem sér-
fræðigmndvöllur. Prestinum verður
að vera það fullkomlega ljóst, að hún
er ekki félagsráðgjafi, sálfræðingur
eða geðlæknir. Hún læknar ekki fólk,
hún tekur ekki sjúklinga í meðferð og
sérfag hennar er ekki að þekkja inn-
viði mannlegs samfélags og leysa úr
félagslegum vanda.
Hins vegar er það henni hollt og
gott að þekkja þessar fræðigreinar og
aðferðafræði þeirra, einkum er það
henni nauðsynlegt að þekkja með því
sjálfa sig sem tæki, styrk sinn og
veikleika , möguleika sína og tak-
markanir, því það er reyndar hið eina
tæki sem hún hefir, og þar er mikil-
vægast taugin sem liggur frá eyranu
til hjartans.
Óþarft ætti að vera að taka það
fram, að allt sem fer á milli prests og
skjólstæðings skal liggja í þagnargildi.
Þar væntir hvomgt sér nokkurs
hróss frá mönnum.
En prestinum er einnig nauðsyn að
gæta sinnar eigin sálarheillar. Hún
þarf einnig sálgæslu með leiðsögn og
handleiðslu í þjónustustörfum sínum.
Stöðugt þarf að brýna okkur á því, að
það emm ekki við heldur „Guðs lamb
sem ber burt syndir heimsins," þar er
miskunn að finna.
Þess vegna hvílir sálgæslan á guðs-
þjónustunni og bæninni til hans sem
daglega „Fyrirgefur vorar skuldir."
Jón Bjarman
sjúkrahúsprestur
þj óðkirkjunnar.
NB. Ég nota 3.pnf. kvk. með orð-
inu „prestur“. Það er gert sjálf-
um mér til ögunar og starfs-
systrum mínum til heiðurs.
Bræðurna bið ég að athuga það.
jb