Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Page 104

103SVIPMYND AF MENNINGARLANDSLAGI – ÍSLENSK TÚNAKORT
fyrir alla sýsluna. Sú var raunin í Gullbringu- og Kjósarsýslu, Borgar-
fjarðar sýslu, Mýrasýslu, Snæfells- og Hnappadalssýslu, Dalasýslu, Barða-
strandar sýslum, Vestur-Ísafjarðarsýslu og Strandasýslu þar sem sami
mælinga maður geri allar mælingar í allri sýslunni. Í öðrum sýslum komu
f leiri að mælingunum, oft talsvert f leiri, sérstaklega þegar fram liðu
stundir. Ráðningarferli mælingamanna virðist hafa verið mjög misjafnt.
Sums staðar virðist fyrsti mælingamaðurinn sem stungið var upp á hafa
verið ráðinn án mikillar skriffinnsku en í öðrum sýslum er greinilegt að
nokkrir sækja um eða bjóða í verkið og valið var úr hópnum eftir hæfni
og/eða hversu lágt var boðið. Flestir mælingamennirnir virðast hafa verið
ráðnir strax árið 1916 en í einstaka sýslum (s.s. Vestur-Húnavatnssýslu og
Dalasýslu) eru fyrst sendar inn tillögur að mælingamönnum árið 1917.21
Síðasti mælingamaðurinn sem var ráðinn til túnamælinga var hins vegar
skipaður árið 1928 til að mæla tvo hreppa í Vestur-Skaftafellssýslu eftir að
fyrri mælingamaður í sýslunni lést.22
Áður en rannsókn á túnakortunum hófst var ekki til heildstætt yfirlit
yfir þá menn sem mældu túnin og teiknuðu túnakortin. Í sumum tilfellum
voru nöfn þeirra reyndar þekkt þar eð þeir höfðu merkt sér túnakortin (í
ríf lega helmingi tilfella) en önnur kort voru ýmist alveg ómerkt (tæplega
þriðjungur) eða aðeins merkt upphafsstöfum mælingamanns (um 14%).
Til að af la upplýsinga um mælingamennina þurfti því fyrst að finna
upplýsingar um nöfn þeirra. Það tókst undantekningalaust ýmist með
aðstoð mælingabóka (sem sumar geymdu þær upplýsingar sem vantaði
en á öðrum stöðum mátti geta í eyður með samanburði á rithönd) eða
skjalasafns túnamælinganna á Þjóðskjalasafni Íslands. Þegar upplýsingar
höfðu fundist um nöfn allra mælingamanna var reynt að grennslast fyrir
um bakgrunn þeirra (fæðingar- og dánardag, bústað, menntun og starf ).
Mælingamennirnir voru 40 talsins, allt karlmenn.23 Þeir voru á ýmsum
aldri, sá yngsti var 21 árs og hafði útskrifast úr búnaðarskóla sama ár og hann
21 Sjá útdrátt úr sýslufundargerð Vestur-Húnavatnssýslu frá febrúar 1917 og bréf Búnaðarfélags Íslands
til Stjórnarráðs Íslands, dagsett 30. apríl 1917 þar sem samþykkt er tillaga að mælingamanni í
Dalasýslu frá því fyrr í sama mánuði.
22 Bréf Atvinnu- og samgönguráðuneytis til sýslumanns í Skaftafellssýslu. Minnisblað dagsett 2.
febrúar 1928. Jón Ólafsson lést á meðan hann vann enn að mælingum (þann 7. apríl 1916). Þá var
Mýrdalssveit að mestu eftir þótt Jón hefði hafið mælingar í Dyrhólahreppi. Verkið var metið svo
að það væri líklega hálfnað og ekkju Jóns greitt fyrir þá vinnu. Erfitt reyndist hins vegar fyrir þann
mælingamann sem tók við að nýta sér mælingarnar og segir hann í bréfi að þær hafi ekki verið
„nægjanlega glöggar til þess að eftir þeim yrði teiknað nema að nokkru leyti á 7 jörðum.“
23 Þó komu fleiri að túnamælingunni og mældu annað hvort tún en gengu ekki frá kortum eða mældu
örfá tún með öðrum. Hér verður ekki gerð sérstök grein fyrir þeim. Einnig eru til varðveitt skjöl
um mælingamenn sem voru ráðnir en virðast aldrei hafa mælt neitt.