Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Page 139

ÁRBÓK FORNLEIFAFÉLAGSINS138
Fornleifastofnun sem unnið höfðu með kortin á undanförnum tveimur
áratugum. Þeir skrásetjarar sem rætt var við voru sammála um að túnakortin
væru að öllu jöfnu áreiðanleg hvað varðaði stærð og lögun túnanna og
staðsetningu helstu húsa. Þeir bentu þó á að varhugavert gæti verið að treysta
staðsetningu húsa upp á metra en yfirleitt mætti treysta grófri staðsetningu
nokkuð vel. Skrásetjarar voru sammála um að almennt væri gott samræmi í
áreiðanleika kortanna en sumir höfðu þó skráð á svæðum þar sem þeir töldu
túnakortin heldur óáreiðanlegri en annars staðar. Sem dæmi um þetta voru
nefnd túnakort úr Ölfushreppi og Selvogi en sömu menn mældu þau.73
Reynsla af túnakortum í þessum sveitum var að talsverð skekkja reyndist
sums staðar í staðsetningum og fjarlægðum húsa og í afmörkun túns,
raunar svo mjög að erfitt væri að treysta kortunum fyllilega sem sjálfstæðri
heimild þótt þau væru mjög gagnleg ef þau væru notuð með stuðningi frá
öðrum heimildum eða þar sem heimildamenn gætu hjálpað til. Að öðru
leyti virðast stórfelldar eða kerfisbundnar villur vera sjaldgæfar þótt allir
hefðu rekist á túnakort inn á milli sem greinilega virtust vitlaust mæld,
virtust passa illa við upplýsingar frá heimildamönnum, tóftir í túnum eða
aðrar tiltækar upplýsingar. Flestir lögðu þeir áherslu á að slík kort væru alla
jafna undantekning frá reglunni.
Þrátt fyrir þetta bentu skrásetjarar á að kortin væru mjög misjöfn hvað
varðar það hvað væri teiknað og hversu mikið væri lagt upp úr lagi útihúsa
eða nákvæmri lögun túna. Túnjaðar er víða teiknaður með beinni línu á milli
mæli punkta (jafnvel þar sem sveigjur voru á túnjaðri eða þar sem ár eða lækir
hlykkjuðust í túnjaðri). Oft virðast mælingamenn aðeins hafa mælt punkta í
tún jaðri með ákveðnu milli bili eða þar sem breytingar verða og dregið beina
línu á milli þeirra. Dæmi um slík túnakort eru t.d. kort úr Borgarfjarðar-,
Stranda- og Mýrasýslu, nokkrum hreppum í Norður-Múlasýslu og tveimur
hreppum í Vestur-Skaftafells sýslu. Sem dæmi um hið gagnstæða, þ.e. kort þar
sem nokkuð virðist hafa verið lagt upp úr að sýna boga og beygjur, lækjar-
hlykki og aðra náttúrulega afmörkun túnanna, má nefna kort úr Gull bringu-
og Kjósar sýslu, Suður-Múlasýslu og þremur hreppum í Rangárvallasýslu.
Þrátt fyrir að notendur túnakorta væru sammála um að kortin væru
að öllu jöfnu merkilega áreiðanleg hvað varðar stærð og lögun túna og
staðsetningu helstu mannvirkja þá voru f lestir sammála um að ákveðin
atriði yllu gjarnan kerfisbundinni skekkju og hér verða nefnd þau helstu.
73 Bjarni Eggertsson og Sveinbjörn Ólafsson. Þeir félagarnir mældu líka Sandvíkur- og Gaulverja bæjar-
hrepp saman og Bjarni mældi að auki Stokkseyrar- og Eyrarbakkahrepp (mögulega með einhverri
aðstoð frá Sveinbirni).