Árbók Hins íslenzka fornleifafélags - 2017, Síða 180

179RITDÓMUR: REYKHOLT. THE CHURCH EXCAVATIONS
kirkna og dreifingu gripa. Texti kaf lans fjallar fyrst og fremst um uppgröftinn
og því gagnlegt að í lok umfjöllunar um hvert byggingarstig er almennari
samantekt. Tilgátuteikningar Hjörleifs Stefánssonar af sniði kirkjunnar á
ýmsum byggingaskeiðum hennar voru einnig upplýsandi sem og teikningar
af samanburðarkirkjum. Þess má geta að Guðrún Sveinbjarnardóttir birti
almennari fornleifafræðilega úttekt á Reykholtskirkjum á íslensku í bókinni
Endurfundum (bls. 58-69).1
Helstu niðurstöður eru þær að elsti byggingarstigið reyndist frá 11. öld.
Það var 1,5 m djúpur niðurgröftur með hlöðnum veggjum á börmunum
sem einna helst líktist hefðbundnu jarðhýsi en þau finnast oft á bæjarstæðum
frá þessum tíma. Þar komu þó ekki fram leifar gólf laga eða eldstæðis sem
jafnan finnst í slíkum jarðhýsum. Í raun var fátt við þetta mannvirki sem
minnti á aðrar samtíða kirkjur sem grafnar hafa verið upp en hugsanlega
hafa byggingarleifar horfið við endurbyggingar. Byggingar sem voru
grafnar upp frá 12.-14. öld voru hefðbundnari en þó hélst niðurgröfturinn
í gólfi þeirra. Frá 14. öld og síðar reyndust kirkjur Reykholts áþekkar
samtíða kirkjuhúsum, fyrst útbrotakirkjur og síðan einfaldari stafverkshús
umlukin þykkum torfveggjum. Í þessum kaf la hefði verið til bóta að
prenta yfirlitsmynd til að sýna afstöðu kirkjunnar og þeirra bæjarminja
sem grafnar hafa verið upp á bæjarstæðinu.
Aftast í kaf lanum er undirkaf li þar sem hin ýmsu byggingarstig kirkna
eru borin saman við úttektir Reykholtsstaðar. Misjafnt var hversu vel var
hægt að tengja saman fornleifarnar og úttektirnar. Spilaði þá inn í misjöfn
varðveisla minjanna og það að kirkjurnar voru byggðar hver ofan á annarri.
Í kaf lanum er að finna ágæta tilgátuteikningu Grétars Markússonar af
fjórða byggingaskeiði kirkjunnar sem hann byggir bæði á úttektum og
niðurstöðum fornleifarannsóknarinnar (mynd 4.5.1). Gagn hefði verið að
f leiri skýringarteikningum með málum til að sýna þær stærðareiningar og
breytingar sem rætt er um, e.t.v. eitthvað í líkingu við það sem gert er í
bókinni um kirkjur Skálholts (mynd 104 á bls. 183).2
Hildur Gestsdóttir og Guðrún Sveinbjarnardóttir eru höfundar að kaf la
sex sem fjallar um greiningu beina úr gröfum sem voru í kirkjugrunninum.
Alls voru 18 grafir í kirkjugrunninum grafnar upp til að uppgröftur
kirknanna gæti farið fram. Fjöldi einstaklinga var of lítill til að hægt væri
að gera marktæka lýðfræðilega úttekt á beinasafninu. Það innihélt hins
vegar nokkra nafngreinda einstaklinga sem bauð upp á þann sjaldgæfa
1 Guðmundur Ólafsson og Steinunn Kristjánsdóttir (ritstj.) 2009.
2 Hörður Ágústsson 1990.