Vinnan - 01.12.1976, Qupperneq 36

Örbirgð:
„í skýrslu til bæjarstjómar
Reykjavíkur frá formanni hjúkr-
unarfélagsins „Líkn“, frú Christ-
ophine Bjarnhéðinsson segir svo
frá um ástandið í Reykjavík
(haustið 1918). „Þegar inflúens-
an geisaði hér í haust, hafði ég
tækifæri til að kynnast mörgum
fátækum heimilum hér í bæn-
um, þar sem öll eða mestöll fjöl-
skyldan lá í rúminu. Víða lágu
margir sjúklingar í sama rúm-
inu, já, jafnvel margir í sömu
flatsænginni á gólfinu. Það var
í sannleika sorgleg sjón. —
Svona sefur þá þetta sama fólk
nótt eftir nótt, en maður hefur
bara ekki tækifæri til að sjá
það fyr en allir leggjast í einu,
eins og átti sér stað I inflúens-
unni. 1 vanalegum sjúkdómstil-
fellum, þegar aðeins einn úr
fjölskyldunni er veikur, er þessu
ekki veitt eftirtekt, þó komið
sé í sjúkravitjun, því þá liggur
sjúklingurinn einn í rúminu og
maður hugsar þá ekki í svipinn
um, hvar hinir muni sofa, veit
enda ekki oft og einatt hvað stór
fjölskyldan er. En það er ekki
aðeins það, að rúm eru of fá.
Margar fjölskyldur með 8 manns
og jafnvel fleiri í heimili búa
í einu litlu herbergi, sem bæði
er dagstofa, svefnherbergi og
jafnvel eldhús líka.
Sumstaðar eru þetta rök,
dimm og loftlaus kjallaraher-
bergi, óhrein og vanhirt. Á
mörgum af þessum heimilum er
berklaveiki og það er auðskilið,
að þarna er góður jarðvegur fyr-
ir hana, þegar hún einu sinni er
komin inn á heimilið, því að
berklaveiki er híbýlasjúkdómur.
Sýkingarhættan er afarmikil á
svona heimilum, börnin verða
veikluð og þollaus og smittast
kornung“.
(Eimreiðín 1926 bls. 195).
um. Þeim tryggðu batnar verr og
seinna en þeim ótryggðu. Það tekur
Jhedmingi lengri tíma að græða fót-
brot á tryggðum manni en þeim, sem
er ótryggður fóturinn . . .“ segir Magn-
úr Jónsson. (Alþingistíðindi 1930, D,
hls. 110).
Árið 1932. Fyrsta frumvarp til laga
um alþýðutryggingar. Flutningsmenn
voru Haraldur Guðmundsson, Héðinn
Valdimarsson og Vilmundur Jóns-
son.
Frumvarpið hafði m.a. að geyma á-
kvæði um fyrirbyggjandi aðgerðir,
endurhæfingu og útvegun vinnu, en
ekki einungis greiðslur í peningum.
Frumvarp þetta hefur borið vitni mik-
illi framsýni, t.d. var fjármögnunin
hugsuð þannig, að atvinnurekendur
skyldu greiða /5, ríkið /5 og sveitir
og bæjarfélög /5.
Lítil umræða varð um frumvarpið
1932, en nokkur árið 1933. Það var
síðan sent í nefnd, en nefndarálit kom
aldrei fram og málið kom ekki á dag-
skrá aftur.
Sjúkratryggingar
Fyrsta sjúkrasamlag hér á landi var
Sjúkrasamlag prentara, stofnað árið
1897, en árið 1909 var Sjúkrasamlag
Reykjavíkur stofnað.
Fyrstu lög um sjúkrasamlög eru frá
1911. Samkvæmt þeim var þátttaka
i þeim frjáls, en ekki skylda eins og
seinna varð. Þátttaka varð lítil og lög-
in náðu engan veginn tilgangi sínum.
Þeir sem voru þátttakendur í samlög-
unum, fengu ókeypis læknishjálp,
gjúkrahúsvist, dagpeninga og greiðslur
vegna lyfja. Ekki gátu þeir sem áttu
skuldlausa eign yfir vissu marki orðið
samlagsmenn.
Skylduaðild að sjúkrasamlögunum
kemur ekki til fyrr en við þáttaskilin
1936, er alþýðutryggingalögin eru
samþykkt.
ElUtrygging
Fyrsti vísir að ellitryggingum og
um leið alþýðutryggingum yfirleitt voru
styrktarsjóðir handa „heilsubiluðu og
ellihrumu alþýðufólki“ eins og segir
í lögum frá 11. júlí 1890.
Árið 1909 er gerð lagabreyting með
lögum um almennan ellistyrk. Skilyrði
til úthlutunar samkv. þeim var að
vera talinn ellihrumur fátæklingur
og hafa náð 60 ára aldri og hafa ekki
þegið af sveit síðustu 5 árin. Eirniig
mátti í alveg sérstökum tilvikum
Styrkja fólk yngra en 60 ára, og er
þar með kominn fyrsti vísir að ör-
orkubótum. Þær voru engar nema 1
sambandi við slysatryggingu. Skyldi
umsækjandi vera reglusampr og vand-
aður maður, meta skyldi þarfir hans
til fjölskylduframfæris, hvort sjúk-
dómar væru á heimilinu og fl. Allar
slíkar upplýsingar skyldu vera stað-
festar af málsmetandi manni.
ÞÁTTASKIL.
Frumvarp til laga um alþýðu-
tryggingar 1935.
Lagt var fram stjórnarfrumvarp ár-
ið 1935. Haraldur Guðmundsson var
þá atvinnumálaráðherra. Þetta frum-
varp gekk miklu skemmra en frum-
varpið frá 1932, enda var Alþýðu-
flokkurinn óánægður með það. Þótti
mönnum litlu bætt við sjúkratrygging-
ar, réttindi til elli- og örorkubóta
komast of seint til framkvæmda og
þetta frumvarp í heild aðeins vera til
bráðabirgða. Haraldur Guðmundsson
varði þó frumvarpið sem betri lausn
en enga: „Vona ég að háttvirt deild
viðurkenni að við séum komin á það
menningarstig að óhjákvæmilegt sé að
ganga inn á þessa braut, því óviðun-
andi sé að hafa hér fátækrastyrkinn
einan“. (Alþingistíðindi 1935, bls.
1544).
Thor Thors vildi fresta löggjöf um
sjúkratryggingar, en taldi rétt að lög
um elli- og örorkutryggingar komist
í framkvæmd.
Um atvinnuleysistryggingar sagði
Thors Thors: „Við Sjálfstæðismenn
leggjum á móti atvinnuleysistrygg-
ingunum. I Iandi þar sem svo mikil
árstíðavinna er sem hér, hlýtur at-
vinnuleysi enn sem komið er jafnan
að vera á vissum tímum árs.“ (Alþ.-
tíð. 1935, bls. 1550).
Héðinn Valdimarsson: „Mér finnst
. . . að það sé aldrei jafnnauðsynlegt
og einmitt þá, þegar alþýða manna
lifir í sem mestu öryggisleysi, að reyna
á einhvern hátt að skapa betra fyrir-
komulag og meira öryggi meðal al-
mennings“. (Alþ.tíð. 1935, bls. 1554).
Jón Sigurðsson: „Það mundu ýmsir
liggja í sjúkrahúsum miklu lengur en
ástæða er til, lengur en þeir mundu
gera, ef þeir ættu sjálfir að borga
meira eða minna af þessu“. (Alþ.tíð.
bls. 1556).
36 VINNAN