Stefnir - 01.12.1981, Qupperneq 16

Landsfundur 1981
undir fjörutíuára aldri. Þá er það einnig
íhugunarefni - og raunar sorglegt - að af
22 þingmönnum flokksins er aðeins ein
kona!
Skipta þingmenn flokksins verkum
með sér þannig að einn sé talsmaður í
einhverjum ákveðnum málaflokki og
einbeiti sér að honum?
Nefndaskipun þingsins skiptir með
nokkrum hætti verkum á milli þing-
manna og afmarkar þeim starfssvið,
þingflokkurinn skipar einnig þingmenn í
málefnanefndir flokksins. En reynsla og
áhugamál hvers og eins vega þungt á
metunum um það í hvaða nefndir hann
fer. Að öðru leyti er ekki um beina
starfsskiptingu að ræða.
Leitað er út fyrir þingflokkinn til
ýmissa sérfræðinga varðandi ráðgjöf í
mismunandi málaflokkum enda fær
þingflokkurinn f jármuni til þess að kosta
starfsmann og vinnu sérfræðinga.
Það hefur mjög verið gagnrýnt að einn
af þingmönnum flokksins skuli taka laun
sem framkvæmdastjóri þingflokksins í
stað þess að ráða þarna sérstakan starfs-
mann. Hvað vilt þú segja um þetta?
Núverandi starfsmaður er jafnframt
þingmaður og ég hef ekki farið dult með
þá skoðun mína að ráða eigi sérstakan
starfsmann sem ekki er í röðum þing-
manna í þetta starf. Þetta er ekki sagt af
því að ég sé óánægður með störf viðkom-
andi þingmanns heldur vegna þess að ég
tel það eðlilegra og heppilegra að ráðinn
sé framkvæmdastjóri, sem ekki er þing-
maður. Þetta álit mitt var á sínum tíma
staðfest af nefnd, sem skrifaði niður-
stöðu til miðstjórnar flokksins.
Það er mikilvægt verkefni slíks starfs-
manns að tengja þingmenn og þá flokks-
menn saman sem taka þátt í stefnumörk-
un flokksins. Þingmenn koma úr mis-
munandi kjördæmum og eru ábyrgir
fyrir kjósendum. Stefnumörkun í ein-
stökum málaflokkum er hins vegar oft í
höndum manna utan þingflokksins t.d. í
málefnanefndum og þess vegna er afar
nauðsynlegt að þær séu í góðu sambandi
við þingflokkinn því að þingmenn eiga
að túlka þessa stefnu í kjördæmunum og
koma henni í framkvæmanlegan búning
á Alþingi.
Þú kvartaðir áðan yfir lítilli endur-
nýjun í þingflokknum. Hafa prófkjörin
brugðist í þeim efnum?
Það hefur þrisvar farið fram opið próf-
k jör til alþingiskosninga hér í Reykjavík.
í fyrsta prófkjörinu komst Ellert B.
Schram ofarlega á lista, ég náði þingsæti í
prófkjöri 1977 og Birgir ísleifur
Gunnarsson í prófkjöri 1979. Það eru því
aðeins þrír menn sem hafa náð þingsæti í
16
Reykjavík í prófkjöri og það eru mörg-
um vissulega vonbrigði að prófkjörin
hafa ekki leitt til meiri endurnýjunar en
raun ber vitni um.
Ég var einn þeirra sem hvað harðast
börðust fyrir opnum prófkjörum og það
var ekki aðeins spurningin um endumýj-
unina sem fyrir okkur vakti. Aðalatriðið
var að gefa stuðningsmönnum, flokks-
bundnum sem óflokksbundnum, rétt til
viðbótar kosningaréttinum. Það er að
segja Ieyfa þeim að ráða vali og röð
manna á listanum í stað þess að þeir
hefðu aðeins tækifæri til að kjósa listann.
Framboðslisti sem þannig væri valinn var
að okkar mati óumdeildari og um leið
sigurstranglegri.
Það var að mínu viti áfall fyrir þessa
stefnu þegar niðurstaða prófkjörs fyrir
alþingiskosningarnar í Reykjavík var
ekki virt og úrslit prófkjörsins þannig vé-
fengd og ennfremur þegar sú ákvörðun
var tekin að heimila einungis flokks-
bundnum þátttöku í prófkjöri. Ég tel að
þetta hafi verið rangar ákvarðanir en
viðurkenni þó að prófkjörin hafi að vissu
leyti gengið sér til húðar í því efni að
erfitt hefur reynst að finna nógu eftir-
sóknarverða og frambærilega menn til að
taka þátt í prófkjörinu. Þetta er vandi sem
flokkurinn verður að Ieysa á næstunni.
Ef við vendum okkar kvæði í kross þá
varst þú kjörinn formaður SUS á átaka-
miklu Egilsstaðaþingi 1973. Urðu engin
eftirmál eða hvernig tókst að jafna þann
mikla ágreining sem þama var?
Vissulega urðu átökin á SUS þinginu
til þess að skerpa skilin á milli þeirra sem
studdu mig annars vegar og þeirra sem
studdu mótframbjóðanda minn, Björn
Bjarnason, hins vegar og þessa gætti
nokkuð í starfi SUS fyrst á eftir. En
þegar við héldum þingið í Grindavík
1975 höfðu þessar fylkingar riðlast og
menn störfuðu ötullega saman að stefnu-
mörkun þeirri sem hlaut nafnið Báknið
burt! Þá kom í ljós eins og endranær í
flokknum að ágreiningsmál eru yfirleitt
ekki af málefnalegum toga.
Meginsjónarmiðin í þessari stefnu
voru þau, að hafna aukinni ríkisforsjá en
treysta þess í stað á einstaklingsframtak-
ið. Við vildum vinda ofan af ríkisbákninu
og óþarfa afskiptum af málum einstakl-
inga. Þetta var kjarni stefnunnar og er í
raun kjarni sjálfstæðisstefnunnar. Tekið
var meira „konkret” á málum en oftast
áður og nefnd voru raunveruleg dæmi
sem byggð voru á rannsóknum og vinnu.
Þótt sala ríkisfyrirtækja og afnám
stofnana hafi aðeins verið lítill kafli í
þessari stefnu þá var hann sá sem vakti
mesta athygli. Þáverandi starfsmaður
SUS - Vilh jálmur Egilsson sem nú er við
doktorsnám í Bandaríkjunum - kannaði
umræður á þingi og markmið með stofn-
un margra ríkisfyrirtækja og þá kom í
ljós að upphafleg markmið höfðu oft
náðst en fyrirtækið lifið áfram eða þá að
aðstæður þær sem knúðu á um stofnun
þessara fyrirtækja voru ekki lengur fyrir
hendi. Það er eins og opinberar stofnanir
og fyrirtæki hér á landi hafi tilhneigingu
til að öðlast eilíft líf eins og mætur maður
orðaði það.
Gegn þessu vildum við vinna og um
það var eining í SUS. Þessi stefna:
Báknið burt! gerði skilin skarpari milli
stefnu SUS og annarra stjórnmálaafla í
landinu. Það er alveg ljóst að áhrif þess-
arar sveiflu má finna í stefnumörkun
flokksins í efnahagsmálum sem hlaut
nafnið Endurreisn í anda frjálshyggju, en
hún var grundvöllur kosningastefnunnar
haustið 1979. Það sem má læra af þessu
er það að unnt er að sameina sjálfstæðis-
menn ef málefnin eru sett ofar mönnum
eins og þarna var gert.
Nú má segja að Leiftursóknin sé
sprottin úr þessum jarðvegi - hvers vegna
misheppnaðist hún?
Leiftursóknin var ekki sjálfstæð stefna
heldur aðferð til að koma efnahagsstefn-
unni í framkvæmd með miklu hraðari
hætti en áður hafði þekkst. Ástæðan þess
að farið var í leiftursókn var sú að menn
töldu sigurlíkur flokksins mjög miklar.
Spumingin var ekki hvort við myndum
sigra heldur hvað við skyldum gera að
unnum sigri. Margir vildu leggja fram
ákveðna stefnu til að binda forystuna
eftir kosningar við stjómarmyndunar-
viðræður við aðra flokka. Ýmsum þótti
sem sumir ráðherranna hefðu verið
lausir í stefnurásinni eftir kosningarnar
1974. Tíminn fyrir kosningar 1979 var því
miður svo naumur að ekki gafst tækifæri
fyrir frambjóðendur til að ræða nægilega
mikið saman og koma í veg fyrir þau
áróðurslegu mistök sem meðal annars
komu fram í óheppilegu slagorði. Stefn-
an sjálf var hins vegar góð og betur væri
ef henni hefði verið fylgt í landsmálun-
um.
Þú segir að menn hafi verið „lausir í
stefnurásinni” eftir kosningar 1974. Ertu
þá með Framkvæmdastofnunina í huga?
Ekkert hana frekar en annað - en það
er rétt að loforðin fyrir kosningar um að
hún yrði leyst upp vom brotin og við
hreiðruðum þess í stað um okkur í þeirri
stofnun. Þetta varð nokkurs konar tákn
um það að flokkurinn stóð ekki við sín
fyrirheit. Hitt er síðan annað mál að
Framkvæmdastofnun er nú allt annað