Blik - 22.04.1947, Blaðsíða 11

B L I K
7
viðkomandi húsbóndanum eða
íorfeðrum hans.
Húsið var aflangur ferhyrn-
ingur, hliðarveggirnir oftast að
norðan og sunnan en gaflarnir
að austan og vestan. Á hliðunum
voru gluggarnir, á göflunum
dyrnar, aðrar fyrir karla, hin-
ar íyrir konur.
Að útidyr væri á báðum end-
um hússins, hefir ekki verið al-
mennt hér á landi. Hinsvegar
finnst þess víða getið, að gengt
skamms tíma hafa sézt á einstöku
Þegar komið var inn í stof-
una, sá maður beint fram undan
sér eldinn og mjaðarkerið, en
bekkina til beggja hliða, þá svo-
kölluðu langbekki, sem voru
iangsum eftir húsinu. Sá bekkur,
sem lá með suðurveggnum, var
hinn æðri bekkur, en með norð-
ur veggnum var hinn óæðri. Há-
sæti var sitt á hvorum bekk. Það
var nokkurskonar hægindastóll
með háu baki og bar sjálft sætið
hærra en önnur sæti á bekknum.
Það var kallað öndvegi. Framan-
til á því voru tveir stólpar. Það
voru öndvegissúlurnar og voru
þær prýddar útskornum mynd-
um, helzt goða-myndum. Önd-
vegissúlurnar voru álitnar nokk-
urskonar helgidómur. Þess vegna
valdi Ingólfur sér bústað, sem
öndvegissúlur hans, er hann
hafði kastað útbyrðis í hafi , bar
að landi, því að þá áleit hann, að
sjálf goðin ákvæði bústað hans.
Hásæti hafa helzt verið í hús-
um konunga, jarla og annara
stórhöfðingja, en fárra óbreyttra
bænda, þótt gildir væru. Svo
mun það hafa verið hér á landi
a. m. k. þegar fram á söguöld-
ina leið. Því taldi Flosi það gjört
til spotts við sig, þegar Hildi-
gunnur lét gjöra honum hásæti
og kastaði því undan sér.
Bekkirnir voru klæddir voð-
um eða skinnum.
Væri húsið stórt og ætlað til
að rúma marga menn, voru lægri
bekkir fyrir framan langbekkina,
sem kallaðir voru forsæti. Það
sést meðal annars í Njálu, að
þeir voru lausir og mátti taka
þá burt, þegar þeirra var ekki
þörf, því að þegar Flosi heimsótti
Ásgrím Elliðagrímsson, lét Ás-
grímur setja forsæti með endi-
löngum bekkjunum um alla stof-
una „. . . . og þeir sátu í for-
sætum, er ekki máttu uppi sitja
á bekkjunum“.
Hásætið á hinum æðra bekk
eða æðsta sætið í húsinu, var
sæti húsbóndans sjálfs, en sætið
gagnvart því, þ. e. a. s. hásætið á
liinum óæðri bekk, skipaði hinn
göfugasti gestur húsbóndans.
Hirðmenn eða heimamenn
sátu á báðar hendur húsbóndan-
um á hinum æðri bekk, en föru-
neyti gestsins út frá honum á
hinum óæðri bekk. Því nær dyr-
unum, sem sætið var, því rninna
þótti í það varið. Bak við sæti