Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1890, Side 22

1882
20
yngra en 36 ára. Þessari sótt var samfara mjög vond hronchitis, uppsala og niður-
gangur, og lagðist þungt á menn, þótt dauðatalan væri eigi mjög há, enda tíð mjög
köld og óhagstæð.
9. læknishérað. Mislingarnir geisuðu um héraðið í júní og júlí og tóku alla
yngri en 36 ára. Sumarkuldinn hafði mikil áhrif á veikina. Stöðugir norðvestan-
stormar blésu frá hinum mikla hafis, sem þakti hafið við norðurströndina, og höfðu
mjög ill áhrif á sjúklingana. Veikin var skæðari í norðvesturhluta Skagafjarðar en
annars staðar, og stafar það að mínu áliti af því, að norðanvindurinn veldur mjög
sterkum loftstraumi meðfram Tindastóli og æðir síðan yfir sveitina í suðri. Víst er
um það, að í þeim hluta Skagafjarðar, sem þessi loftstraumur fer yfir, voru miklu
fleiri og alvarlegri fylgisjúkdómar en annars staðar. Það er trú manna hér á landi,
að hafísinn spilli loftinu eða jafnvel eitri það, ef hann liggur lengi við land. í ísárum
eru menn næmari fyrir kvefi og öðrum kvillum en endranær. Hin illu áhrif hafíslofts-
ins stafa aðallega af þvi, að menn hafa ekki tök á að verja sig fyrir því. Auk kuldans
af ísnum og vondra húsakynna hlýtur einnig ástand fólksins að hafa mikil áhrif á
prognosis í farsóttinni. Langvinn bronchitis og emphysema pulmonum eru allalgeng-
ir sjúkdómar á íslandi, og valda því ýmis störf, t. d. við að hrista hey á vetrum.
Það, sem nefnist brjóstveiki á Islandi, er langvinn bronchitis og emphysema pul-
monum eða sullaveiki i lungum, annaðhvort staðkomin eða aðkomin frá lifrinni.
Þeir, sem ganga með þessa sjúkdóma, eru í lífshætki, ef þeir fá bólgu í fínu greinar
lungnanna. Eins og kunnugt er, var fólk farið að líða af matarskorti, og átti það
ekki lítinn þátt í að draga úr viðnámi gegn sjúkdómnum. Það er því augljóst, að
sjúkdómur eins og mislingarnir hlaut, við þessar aðstæður, að verða ekki aðeins
þungur, heldur einnig mjög hættulegur lifi manna. Þó að þessi faraldur væri í
rauninni ekki illkynja, slógust fylgisjúkdómar inn í í mörgum tilfellum, einkum
bronchitis, pneumonia catarrhalis, pneumonia crouposa, laryngitis catarrhalis,
catarrhus gastrointestinalis og heilabólga. Ekki voru þó mörg tilfelli af pn. crouposa
og laryngitis varð aldrei hættuleg, enda fylgdi henni ekki croup. Ekki varð iðra-
kvefið heldur hættulegt. 1 mörgum kom það fyrst fram, eftir að þeir virtust vera
orðnir frískir af mislingunum, en þó er álitamál, hvort þar hefur ekki verið á ferð
sjálfstæður sjúkdómur, þar sem það lagðist einnig á menn, sem fengu ekki misling-
ana. Einkenni frá heila voru ekki algeng, og þeir, sem ég vissi um, náðu sér. Fæðandi
og barnshafandi konur urðu illa úti, en ekki reyndist veikin þeim hættuleg, ef þær
voru hraustar og fengu nokkurn veginn rétta aðhlynning. Sannað er, að börn smit-
uðust fyrir fæðingu, og ungbörn voru jafnnæm fyrir sóttinni og fullorðið fólk. —
Ég undrast það mjög, að amtmaður, eftir því sem mér er kunnugt, hefur ekkert
gert til að koma í veg fyrir þessa hættulegu sótt. Ef duglegur amtmaður hefði
tekið í taumana, hefði hún verið stöðvuð í byrjun. Vissulega hafa hinir dauðu tekið
síðasta andvarpið og líkamir þeirra hvíla í ró í dimmri gröf, en engu að siður getur
maður alltof víða sannfærzt um, hvílíku tjóni, hvílikri eymd, sorg og söknuði far-
sóttin hefur valdið meðal landsins barna. En hin háu yfirvöld ráða, og þau þurfa
varla fyrst um sinn að svara til saka fyrir afskiptaleysi sitt, ég þori ekki að segja
hirðuleysi og ódugnað, þó að það sé sannfæring mín, að farsóttin með hinum hræði-
legu afleiðingum síniim geti stafað af fyrrnefndum eiginleikum hinna háu herra.
J