Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1929, Blaðsíða 49

17
ekki hefði öðru að sinna, rannsóknir á útbreiðsluháttum veikinnar
og öðru, sem þar að lýtur. Gætu héraðslæknar gefið slikum manni
ýmsar leiðbeiningar og' upplýsingar, en annað er varla af þeim heimt-
andi, að minnsta kosti ekki héraðslæknum i hinnm stærri og fjöl-
mennari héruðum.
í þessu sambandi vil ég leyfa mér að benda á annað, sem hin
mesta nauðsyn er á að rannsaka rækilega hér á landi. En það er, hve
mikið af berklaveikinni eru kúaberklar og mjólkursmitun um að
kenna. Mér hefir skilizt, að á allra siðustu árum séu kenningarnar
um þessi atriði mjög að breytast. Fyrst eftir að berldagerillinn fanst,
hætti mönnum við að ýkja mjög fyrir sér þá smitunarhættu, sem
stafar af berklasjúkum kúm. Síðar gerðu menn minna og' minna úr
henni. Og ég var alinn upp við þá skoðun, að að vísu væri hugsan-
legt að menn smituðust af nautgripum, en mjög sjaldgæft væri það.
Smitun væri óhugsanleg' nema kýrnar hefðu „opna“ berklaveiki, og
þá væri varla um annað að ræða en júgurberkla, en þeir þekktust
naumast hér á landi. Nú hefi ég' fyrir satt, að þetta sé hin mesta villu-
kenning. Kúamjólk geti verið smitandi a. m. k. fyrir börn, þó að um
enga „opna“ berklaveiki sé að ræða í venjulegum skilningi, og raun-
ar sé engri mjólk fyllilega treystandi, sem er úr Pirquet-positivum
kúm. Fróðustu menn í Englandi í þessuin málum, meðal annara hinn
frægi Gouvain í Alton, fullyrtu við mig, að það væri sannað, að þriðj-
ungur allrar berklaveiki í Englendingum væri kúaberklar. Iðulega
hefi ég staðið undrandi yfir berklasmitun barna hér á ísafirði, oft á
þrifaheimilum, þar sem báðir foreldrarnir virtust heilbrigðir og engin
smitunaruppspretta nálæg'. Ég hefi verið vottur að því, að á slíkum
heimilum hafa 2—3 systkini lagzt í einu með langvarandi hita og
vafalaust með innvortis kirtlabólgu. En þetta yrði allt skiljanlegt, ef
um mjólkursmitun gæti verið að ræða eftir kenningum Englending-
anna.1)
Mér virðist brýn þörf á, að þetta verði rannsakað ýtarlega.
Hölmavíkur. Berklaveiki hefir mikið ágerzt á þessu ári. Voru 6
nýir sjúklingar skrásettir (I i fyrra). Ég' get ekki heimfært þessa
miklu aukningu, hvorki undir slæm húsakynni, slæman aðbúnað né
annað, sérstaklega. Heldur tel ég, að þetta standi í beinu sambandi
við mislingana, þar sem 5 af sjúklingunum veikjast af berklum upp
úr þeim, tveir af þeim að vísu grunsamir áður, með berkla í ætt sinni.
Mér hafa sagt eldri menn og mun það ahnannarómur, að um tær-
ingu eða berklaveiki hafi ekki verið talað í þessu héraði fyr en árið
1905. Þá blossar berklaveiki upp í hinum svonefnda Heydalsárskóla,
og virðist mega rekja berklaferilinn þaðan svo að segja óslitinn frarn
að þessum tíma.
Á þessum árum var starfræktur á Heydalsá bæði unglingaskóli og
barnaskóli. Kennarinn við barnaskólann, ung stúlka. R. .4. er talið
að hafi smitazt af lungnaberklum, er hún dvaldi á kvennaskóla á
Akureyri. Var hún síðan kennari við skólann í Heydalsá og kenndi þar
1) Berklar geta borizt í mjólk án þess að það þurfi að stafa frá kúnum. Mjólkin
getur smitazt af berklaveiku mjaltafólki og öðrum, sem með hana fara.