Fréttablaðið - 20.02.2021, Blaðsíða 12

Gunnar
ÚTGÁFUFÉLAG: Torg ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Helgi Magnússon FORSTJÓRI OG ÚTGEFANDI: Björn Víglundsson RITSTJÓRI: Jón Þórisson jon@frettabladid.is, FRÉTTASTJÓRAR: Aðalheiður Ámundadóttir adalheidur@frettabladid.is
Ari Brynjólfsson arib@frettabladid.is, Garðar Örn Úlfarsson gar@frettabladid.is MARKAÐURINN: Hörður Ægisson hordur@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 80.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslun um á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. ISSN 1670-3871 FRÉTTABLAÐIÐ Kalkofnsvegur 2, 101 Reykjavík Sími: 550 5000, ritstjorn@frettabladid.is HELGARBLAÐ: Björk Eiðsdóttir bjork@frettabladid.is MENNING: Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrunb@frettabladid.is
LJÓSMYNDIR: Anton Brink anton@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Sæmundur Freyr Árnason sfa@frettabladid.is
Mín skoðun Sif Sigmarsdóttir

Gengnar
kynslóðir
byggðu af
eftirtektar-
verðu harð-
fylgi upp
innviði sem
við sem á
eftir komum
höfum notið.
Jón
Þórisson
jon@frettabladid.is
Samhliða mikilli fjölgun ferðamanna hér á landi síðastliðinn áratug jókst til muna álag á ýmsa innviði landsins.Næstum eins og hendi væri veifað streymdu þúsundir bílaleigubíla út á vegi landið í kring og ökumenn þeirra ekki allir
viðbúnir þeim aðstæðum sem þar eru með tvíbreið­
um vegum, einbreiðum brúm og malarvegum.
Áður höfðu strandsiglingar lagst af og vöruflutn­
ingar færst á þessa sömu vegi með stórauknu álagi og
stökkbreyttri slysahættu.
Gengnar kynslóðir byggðu af eftirtektarverðu
harðfylgi upp innviði sem við sem á eftir komum
höfum notið. En undanfarinn áratug hefur uppbygg­
ingin stöðvast og viðhaldið setið á hakanum.
Í niðursveiflunni í kjölfar falls bankanna drógu
stjórnvöld stórkostlega úr fjárframlögum til við­
halds og uppbyggingar innviða og hefur það ástand
varað síðan. Undantekning þess er gríðarleg upp­
bygging á Keflavíkurflugvelli, svo anna mætti þeim
straumi ferðamanna sem hingað lögðu leið sína.
Í vikunni kynntu Samtök iðnaðarins skýrslu sína
um innviði. Þar kemur fram að uppsöfnuð viðhalds­
þörf innviða sé 420 milljarðar króna, eða sem nemur
14,5 prósentum af landsframleiðslu. Með uppsafn­
aðri viðhaldsþörf er átt við hvað þurfi til svo koma
megi innviðum í það horf að eðlilegt viðhald dugi til
að halda ástandi þeirra óbreyttu.
Til glöggvunar nota skýrsluhöfundar einkunnir,
frá 1 þar sem innviðir uppfylla ekki kröfur sem
gerðar eru til notkunar þeirra, til 5 þar sem innviðir
eru nýir og uppfylla kröfur samtímans.
Niðurstaða skýrslunnar er að nær 60 prósent af
þessum 420 milljörðum megi rekja til innviða sem
fá einkunnina 2. Þá segir að mest sé þörfin í vega­
kerfinu, eða 160 til 180 milljarðar króna.
En það er f leira en vegir sem liðið hafa fjárskort
undanfarinn rúman áratug. Í skýrslunni er vikið að
lélegu viðhaldi fasteigna í eigu hins opinbera. Reglu­
lega koma upp mál þar sem mygla hrekur starfsemi
úr opinberum byggingum. Ráðuneyti og stofnanir
ríkis og sveitarfélaga hafa neyðst til að færa til starf­
semi sína með tilheyrandi kostnaði, vegna heilsu­
spillandi aðstæðna af völdum myglu.
Allt að einu blasir við að sparnaður í viðhaldi hefn­
ir sín grimmilega og 420 milljarðar króna er meira fé
en lagt verður á sjóði hins opinbera. Allra síst eins og
mál standa nú í kjölfar heimsfaraldursins.
Það er óforsvaranlegt að stíla þann reikning á
komandi kynslóðir, til viðbótar þeim reikningum
sem í þessum svifum er verið að skrifa vegna áhrifa
faraldursins. Finna þarf aðrar leiðir til að fjármagna
þessa viðhaldsþörf um leið og tryggja verður að við­
haldinu sé sinnt en því ekki slegið ítrekað á frest með
þeim afleiðingum að stórfellt átak þarf til að koma
þessu í viðunandi horf.
Það er á ábyrgð stjórnvalda að viðhalda þeim verð­
mætum sem gengnar kynslóðir hafa myndað. Það er
ekki sanngjarnt að afleiðingar vanrækslu okkar séu
lagðar á börn okkar og barnabörn.
Innviðir 
Það er lítið við að vera hér í London þar sem kórónaveiran veldur enn útgöngubanni. Í vik­unni tók ég að fylgjast með rifrildum á Twitter
mér til dægrastyttingar. Á einum stað reifst fólk um
það hvort bág lífskjör á Kúbu stöfuðu af sósíalísku
stjórnarfari eða viðskiptabanni Bandaríkjanna.
Annars staðar reifst fólk um hvort rafmyntin bitcoin
væri skemmtileg hugmynd eða óhæfileg umhverfisvá.
Svarið virtist alltaf annaðhvort eða – algott eða al­
slæmt – og öðrum hópnum tókst aldrei að sannfæra
hinn. Ég velti fyrir mér hvort blæbrigði í rökræðum
rúmuðust ekki innan þeirra 280 stafabila sem Twitter
hefur að bjóða. En ástæðan fyrir f lokkadráttunum
reyndist f lóknari en svo.
Rannsókn taugavísindamanna við háskóla Suður­
Kaliforníu sýnir að dýrategundin homo sapiens
skiptir ekki um skoðun, sérstaklega ekki ef um er
að ræða stjórnmálaskoðun. Myndir voru teknar af
heilum þátttakenda rannsóknarinnar í MRI­skanna.
Sýndu þær að heilastöðvar, sem ákvarða sjálfsmynd,
stýra tilfinningasvörun og meta hættu, verða virkar
þegar stjórnmálaskoðanir einstaklings eru dregnar í
efa. Jafnvel þótt þátttakendum væru sýndar sann­
anir þess að þeir hefðu rangt fyrir sér, þrjóskuðust
þeir við. Jonas Kaplan, sem fór fyrir rannsókninni,
sagði stjórnmálaskoðanir vera „hluta af sjálfsmynd
okkar“ og að þær „ákvörðuðu hvaða samfélagshópi
við tilheyrðum“. Það væri ekki „sannleikurinn“ sem
við stæðum vörð um þegar við rökræddum stjórnmál
heldur „ættbálkurinn“.
Vitsmunaleg leti
Bjarni Benediktsson fjármálaráðherra ákvað nýverið
að hefja sölumeðferð á hlutum ríkisins í Íslands­
banka. Fáum dylst ákafi Bjarna þegar kemur að
einkavæðingunni. Ekki eru þó allir jafnsannfærðir
um nauðsyn hennar. Þykir mörgum asinn vera heldur
mikill, vinnubrögðum ábótavant og hvatirnar óljósar.
„Það er mjög sérkennilegt að einkavæða banka rétt
fyrir kosningar, þegar allt hagkerfið er í 100 ára djúpri
kreppu og óvissa um eignasöfn,“ sagði Ágúst Ólafur
Ágústsson, nefndarmaður í fjárlaganefnd.
Bjarni afskrifaði hins vegar allar aðfinnslur sem
hugmyndafræðilegan ágreining. Efasemdafólk væri
„einfaldlega þeirrar skoðunar að ríkið hafi hlutverki
að gegna sem leiðandi afl og megin eigandi fjármála­
kerfisins.“
Margur sér f lísina í auga annars en ekki bjálkann í
eigin auga. Í sömu andrá og Bjarni sakaði þá sem voru
honum ósammála um hugmyndafræðilega rörsýni
útskýrði hann fyrir þeim „bestu rökin fyrir því að
selja bankann“. Þau voru orðrétt: „Ríkið á ekki að
standa í banka rekstri.“
Bág lífskjör á Kúbu geta skýrst af sósíalísku
stjórnarfari og viðskiptabanni Bandaríkjanna, hvort
tveggja í senn. Bitcoin getur bæði verið skemmtileg
hugmynd og umhverfisvá. Að láta eins og að til sé eitt
sjálfkrafa svar við því hvort ríkið eigi að selja Íslands­
banka eða ekki er vitsmunaleg leti.
Að selja banka eða ekki selja banka, þarna er efinn.
Eitt er þó engum vafa undirorpið. Aðeins 23 prósent
treysta Bjarna Benediktssyni til að leiða sölu Íslands­
banka. 63 prósent treysta honum illa.
Sumir virðast álíta sölu Íslandsbanka pólitíska
skoðun en ekki praktíska ákvörðun. Ef marka má
taugavísindamennina í Kaliforníu er ólíklegt að þeim
sem er svo þenkjandi snúist hugur. Af því leiðir einn­
ig að hætta er á því að sá hópur standi ekki vörð um
„sannleikann“ heldur „ættbálkinn“.
Einkavæðing Landsbankans og Búnaðarbankans
árið 2002 var gjarnan kölluð einkavinavæðing. Að
troða sölu Íslandsbanka ofan í kokið á þjóð sem
enn ber ör þess ættbálka­gjörnings rétt eins og fóðri
ofan í „foie gras“­gæs er þarflaus grimmd. Kosningar
eru handan hornsins. Hver sá sem sigrar þær hefur
umboð til að selja – eða ekki selja – Íslandsbanka.
Sannleikurinn eða ættbálkurinn
ára
2 0 . F E B R Ú A R 2 0 2 1 L A U G A R D A G U R12 S K O Ð U N ∙ F R É T T A B L A Ð I Ð
SKOÐUN