Studia Islandica - 01.06.1949, Page 9

7
en þetta virtist vera algeng og skiljanleg tillíking. Slíkri
skýringu var ekki til að dreifa um Eyddali og því síður
um Eytáli.
Ástæðan til þess, að þessar hljóðbreytingar vöfðust
fyrir mér á stúdentsárum mínum, var sú, að ég hafði
ekki gert mér nægilega ljósa grein fyrir áhrifum hljóð-
kerfisins á hin einstöku hljóð.
En þetta eru í raun og veru kerfisbundnar áhrifs-
hljóðbreytingar. Það, sem hér gerist, er þetta: 1 daglegu
tali og með mikilli brúkun (mikilli tíðni) hættir sam-
settum orðum við því að dragast inn í flokk hinna marg-
falt tíðari ósamsettu orða. Það er eigi aðeins, að sam-
settu orðin styttist til eins konar jöfnunar við ósam-
settu orðin, heldur taka þau ýmsum öðrum breyting-
um til að líkjast þeim sem mest. Þannig verður nú sam-
setta orðið Ey-dálir að Eyd-álir, ósamsettu orði gerðu
úr stofni og viðskeyti. En það er ekki nóg. Stofnsam-
stafan verður líka að breytast í samræmi við venjuleg-
ar stofnsamstöfur í ósamsettum orðum. Og þegar að
er gáð, sést, að d kemur aldrei fyrir milli sérhljóða í
ósamsettum orðum í austfirzku máli. En þau hljóð,
sem næst liggja d og koma fyrir í ósamsettum orðum,
eru einmitt t eða dd. En það voru hljóðin, sem komu
sjálfkrafa í munn karlanna og kerlinganna, þegar þau
voru að afbaka Eydáli í Eytáli eða Eyddáli. Nákvæm-
lega af sömu ástæðu íslenzkuðu Breiðdælingar þann
danska soda, sem þeir keyptu í búðunum, og kölluðu
hann sóta (vllarsóti).
En nú vaknar spurningin: Gæti það ekki hugsazt, að
ýmsar af tillíkingunum væru a. m. k. að sumu leyti
að þakka eða kenna kerfinu á sama hátt? Við nánari
aðgæzlu kemur það í ljós, að svo hlýtur að vera. Ef
Breiödalur verður Breiddálur, þá er það ekki eingöngu
vegna þess, að tillíkingin dd er auðveldari en hið ótil-
líkta hljóðsamband Öd, heldur líka og kannske fyrst
og fremst af því, að í ósamsettum orðum hefur dd ver-