Morgunblaðið - 11.02.2021, Blaðsíða 76

AF LEIKLIST
Þorgeir
Tryggvason
Pólverjar á Íslandi eru aðbestu manna yfirsýn aðminnsta kosti jafn margir
og íbúar Akureyrar. Það er all-
nokkuð, og ekki að undra þótt
smám saman sé að verða til menn-
ingarlíf í þessu samfélagi sem
„utanbæjarmenn“ verða líka varir
við. Bíó Paradís hefur um skeið
sýnt pólskar bíómyndir reglulega,
og þá ekki einungis hámenning-
arlega útflutningsvöru. Það var
einmitt við sýningu á pólskri
glæpamynd sem hugmyndin að Co
za poroniony pomysł kviknaði.
„Úff hvað þetta er slæm hugmynd“
ku nafnið þýða, sem er auðvitað
alrangt, og í góðum takti við létt-
íróníska nálgun þeirra Jakubs
Ziemanns, Aleksöndru Skoł-
ozynska og Ólafs Ásgeirssonar.
Leikhús um og fyrir pólska
samfélagið hefur verið áberandi
undanfarna mánuði, svona ef
„áberandi“ er rétta orðið yfir leik-
húslífið almennt. Vel má kalla eftir
að fleiri listgreinar taki sér tak
líka. Væri ekki t.d. ráð að þýða
meira af pólskum bókmenntum?
Þau eiga nýlega bakaðan Nóbels-
höfund, Olgu Tokarczuk. Og það
kæmi verulega á óvart ef þessi
fjörutíu milljóna manna þjóð lum-
aði ekki á jafngóðum krimmum og
hver önnur.
En aftur í Tjarnarbíó. Þar er í
gangi ansi sniðug sýning sem er
trúlega fyrst og fremst ætluð Pól-
verjum á Íslandi þótt þessi Húsvík-
ingur sem hér skrifar hafi haft um-
talsvert gaman af. Í anda laus-
beislaðra samsköpunarsýninga
nútímans vinna þátttakendur úr
eigin reynslu, tveir sem ungir Pól-
verjar að leita lífshamingju og
framtíðar á framandi slóðum og
einn Íslendingur sem ákveður líka
að kynna sér annan heim.
„I feel like I have a super-
power!“ hrópar Óli upp yfir sig
þegar hann hefur náð þannig tök-
um á pólsku með hjálp Duolingo-
appsins að hann er farinn að skilja
Pólverja á förnum vegi, úti í búð
og í heita pottinum. Nýr heimur
opnast. Þá er næsta skref að eign-
ast vini í nýja heiminum og kynna
sér menninguna.
Upphefst þá mjög forvitnilegt
sjónarspil, ekki síst frá sjónarhóli
Íslendingsins. Þau Óli og vinir
hans, Kuba og Ola, velta upp
hverri staðalmyndinni á fætur
annarri af pólska samfélaginu og
Pólverjum almennt. Vodka og
pierogi-hveitibollur eru þar í aðal-
hlutverki. Séríslenska þætti á borð
við veðrið, óskiljanlega sunnu-
dagslokun Vínbúðarinnar og hina
hjálpsömu Agnieszku hjá Lands-
bankanum sem greiðir götu landa
sinna um refilstigu íslenska fjár-
málaumhverfisins milli þess sem
hún stundar sjósund með vinkon-
um sínum ber einnig á góma, allt
við góðar undirtektir innvígðra
áhorfenda. Og sjarmi sýningar-
innar hrífur okkur utanbæjar-
mennina með, þótt hún sé laus-
beisluð, ekki sérlega dramatísk og
leikhópurinn augljóslega vanur að
fást við aðra hluti en standa á sviði
og deila lífi sínu með ókunnugum.
Það kemur á óvart hvað skugga-
hliðar sambúðarinnar fá lítið pláss;
útlendingaandúð, launamisrétti,
atvinnuleysi og hunsun. Varla
nema beitt ljóðlína frá Olu, þess
efnis að Íslendingar elski þegar
Pólverjar vinni vinnuna sína
almennilega. Annars er létt yfir
þessari slæmu hugmynd.
Co za poroniony pomysł er
skemmtilegur gluggi inn í óþarf-
lega ósýnilegan menningarkima
mitt á meðal okkar, um leið og
hann skemmtir og gleður greini-
lega þá sem eru þar öllum hnútum
kunnugir. Salvör Gullbrá Þór-
arinsdóttir er leikstjóri sýningar-
innar, leikmynd og búninga gerði
Þórdís Erla Zoëga og ljósin eru
hönnuð af Kjartani Darra Krist-
jánssyni. Nina Słowinska aðstoðaði
við þýðingu, en sýningin fer fram á
þremur tungumálum og þýðingu á
hin málin varpað jafnóðum upp á
skjá svo allir geti verið með í
gamninu.
Sýnt í tvo heimana
»Co za poroniony pomysł er skemmti-
legur gluggi inn í óþarf-
lega ósýnilegan menning-
arkima mitt á meðal
okkar, um leið og hann
skemmtir og gleður
greinilega þá sem eru þar
öllum hnútum kunnugir.
Ljósmynd/Marcin Matusiak
Samsköpun „Í anda lausbeislaðra samsköpunarsýninga nútímans vinna þátttakendur úr eigin reynslu, tveir sem
ungir Pólverjar að leita lífshamingju og framtíðar á framandi slóðum og einn Íslendingur sem ákveður líka að
kynna sér annan heim,“ segir í rýni um Co za poroniony pomysł sem Leikhópurinn PólíS sýnir í Tjarnarbíói.
76 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2021
Einn kunnasti handritshöfundur
Frakka, Jean-Claude Carrière, er
látinn, 89 ára að aldri. Hann var
heiðraður með Óskarsverðlaunum
árið 2014 fyrir ævistarfið.
Carrière var einstaklega fjölhæf-
ur og skrifaði handrit fjölmargra
kunnra kvikmynda – um 60 mynda
alls. Ekki bara franskra heldur líka
mynda framleiddra í öðrum Evr-
ópulöndum og í Bandaríkjunum.
Þekktastur er hann fyrir sam-
starfið við leikstjórana Luis Buñuel
og Miloš Forman. Í 19 ár skrifaði
hann handrit að öllum kvikmyndum
Buñuels og hlaut ein þeirra, Le
charme discret de la bourgeoisie,
Óskarinn árið 1973 sem besta er-
lenda myndin. Önnuð rómuð mynd
sem spratt af samstarfinu er Belle
de Jour (1967).
Árið 1963 deildi Carrière með
samleikstjóra sínum, Pierre Étaix,
Óskarsverðlaunum fyrir bestu
stuttmynd, Happy Anniversary.
Meðal annarra frægra kvik-
mynda sem Carrière skrifaði má
nefna Cyrano de Bergerac (1990)
þar sem Gérard Depardieu fer á
kostum í aðalhlutverkinu, Óbæri-
legan léttleika tilverunnar (1988)
eftir skáldsögu Milans Kundera –
var Carrière tilnefndur til Óskars-
verðlauna fyrir handritið, og Tin-
trommuna (1979), sem byggðist á
skáldsögu Gunters Grass og var
leikstýrt af Volker Schlöndorff en
hún hlaut Óskar sem besta erlenda
myndin. Carrière hlaut frönsku
César-verðlaunin fyrir handritið að
The Return of Martin Guerre
(1982). Carrière naut þess líka að
leika og fór með aukahlutverk í
tugum kvikmynda.
AFP
Virtur Jean-Claude Carriére með heiðurs-
óskarinn sem hann hlaut 2014.
Handritshöfund-
urinn Jean-Claude
Carrière látinn
Framlag Íslands til keppni Óskars-
verðlaunanna um bestu erlendu
kvikmyndina, Agnes Joy, sem Silja
Hauksdóttir leikstýrði, komst ekki
áfram í lokakeppnina um verðlaunin.
Það var ljóst þegar niðurstöður for-
vals Kvikmyndaakademíunnar
bandarísku lágu fyrir. Alls 93 þjóðir
lögðu fram kvikmynd í keppnina en
15 voru valdar til að keppa til úrslita,
kvikmyndir frá Bosníu, Síle, Frakk-
landi, Gvatemala, Hong Kong, Íran,
Noregi, Fílabeinsströndinni,
Mexíkó, Rússlandi, Taívan og Túnis
– þá var Drykkja hins danska Thom-
asar Vinterberg valin, en hún hefur
þegar hlotið Evrópsku kvikmynda-
verðlaunin, sem og kvikmynd hins
fræga pólska leikstjóra Agnieszka
Holland, Charlatan, en hún er lögð
fram af Tékklandi.
Þá voru 15 lög valin til að keppa
um besta kvikmyndalagið, úr þeim
94 sem lögð höfðu verið fram úr
allrahanda kvikmyndum. Hyllingin á
Húsavík, „Husavik“, úr gaman-
myndinni Eurovision Song Contest:
The Story of Fire Saga með Will Fe-
rell í aðalhlutverki, var valin, sem og
lagið „Wuhan Flu“ úr framhalds-
myndinni um Borat, Borat Subse-
quent Moviefilm.
Kvikmyndaakademían kynnti alls
stuttlista til níu þeirra verðlauna
sem keppt verður um en verðlauna-
afhendingunni var seinkað í ár
vegna kórónuveirufaraldursins og
verður hún 15. mars. Auk keppni í
fyrrnefndum flokkum var kynnt
hvaða 15 myndir keppa í flokki
langra heimildarkvikmynda – þar
voru 238 myndir í keppni; hvaða tón-
skáld keppa um bestu tónlistina, í
flokknum sem Hildur Guðnadóttir
sigraði í í fyrra; í hvaða kvikmyndum
voru besta hágreiðsla og gervi, og þá
var kynntur stuttlisti bestu stutt-
myndanna.
Agnes Joy ekki
áfram í keppninni
 Lagið um Húsavík keppir til úrslita
Íslandsdrama Lagið um Húsavík
úr kvikmyndinni um Eurovision
komst áfram í lokakeppnina.