Fréttablaðið - 28.08.2021, Blaðsíða 16

ákvarðanir um það. Þeir gætu þá til
dæmis lagt fram tillögu að vegurinn
yrði ekki enduropnaður af því að
það myndi skerða óbyggðir svæðis-
ins í kringum Vonarskarð um 40
prósent. Þannig að þetta er nokkuð
mikilvægt, þú getur fært rök fyrir
gæðum óbyggða út frá skoðunum,
en áður en þú dregur línu á kort og
reiknar út tölurnar þá er mjög erfitt
að koma með sterk rök til stjórn-
málamanna, skipulagsyfirvalda og
valdhafa. Stjórnmálamenn skilja
tölur en þeir skilja ekki endilega
sum rökin fyrir náttúruvernd og
líffræðilegri fjölbreytni.“
Stephen segir að óbyggðakortin
gætu nýst til þess að endurskil-
greina svæði út frá íslenskum nátt-
úruverndarlögum. Náttúruverndar-
lögin sem samþykkt voru 2013 og
tóku gildi 2015 skilgreina níu mis-
munandi f lokka friðlýstra svæða,
sem er raðað eftir eðli og verndar-
stigi og taka mið af kerfi Alþjóð-
legu náttúruverndarsamtakanna
(IUCN).
„Í gegnum kortlagninguna gætuð
þið verið í betri stöðu til að færa rök
fyrir því að tiltekið landsvæði ætti
heima í flokki Ia, sem tilgreinir nátt-
úruvé, þið gætuð sagt hvaða svæði
ætti heima í f lokki Ia, sem tilgreinir
óbyggð víðerni, eða f lokki II, sem
tilgreinir þjóðgarða, og líka hvaða
svæði ættu ekki að falla þar undir.“
Þjóðin þarf að taka lokaákvörðun
Að rannsókn lokinni skrifa vís-
indamennirnir skýrslu byggða á
niðurstöðum kortlagningarinnar,
sem Íslendingar geta svo notað
til að setja fram nýjar tillögur um
verndarsvæðið. Stephen segir að
á endanum muni íslenska þjóðin
þurfa að taka ákvörðun um hvernig
verndun óbyggðra víðerna verður
háttað hér á landi.
Ef maður gerir alla
vinnuna frá skrifborðinu
þá á maður á hættu á að
gera hrapalleg mistök.
thorvaldur@frettabladid.is
Dr. Stephen Car ver, l e i ð a n g u r s s t j ó r i rannsóknarinnar og f r a m k v æ md a s t jór i Wild land Research
Institute, segir að jafnvel þótt
stærstur hluti kortlagningar fari
fram í skjóli skrifstofunnar sé mjög
mikilvægt að heimsækja staðina
sem verið er að kortleggja til að fá
heildræna mynd af svæðinu.
„Ef þú heimsækir ekki svæðið og
eyðir tíma þar að skoða í kringum
þig þá áttu á hættu að missa af lyk-
ilatriðum við landslagið. […] Það
skiptir sköpum fyrir gæði kortanna.
Ef maður gerir alla vinnuna frá
skrifborðinu þá á maður á hættu að
gera hrapalleg mistök.“
Kortlagningin sjálf fer fram með
því að safna saman stafrænum
kortagögnum og ger vihnatta-
myndum og vinna þau í svokölluðu
landfræðilegu upplýsingakerfi (e.
Geo graphic information systems).
Þessi gögn eru svo notuð til að búa
til svokallað óbyggðakort, sem
metur gæði óbyggða út frá fjórum
meginþáttum: náttúrulegu ástandi
la ndþ ek ju n na r, ma n n leg u m
ummerkjum, fjarlægð frá vélvæddri
umferð, og því hve torfært svæðið er.
„Reyndar var eitt af því sem við
uppgötvuðum í ferðalagi okkar um
hálendið að mörg svæðanna, sér-
staklega á stöðum eins og Sprengi-
sandi, eru mjög opin og mjög f lat-
lend. Þau eru kannski í mikilli hæð
en þau eru alls ekki eitthvað sem
við myndum kalla torfær. Þau eru
tiltölulega flöt og hæðótt. […] Síðan
sameinum við þessa fjóra þætti
til að búa til óbyggðakortið,“ segir
Stephen.
Skilja frekar línur á korti
Svæðið sem vísindamennirnir byrj-
uðu á var Vonarskarð norðvestan
Vatnajökuls en undanfarinn áratug
hafa staðið yfir harðar deilur þar
um aðgengi jeppa og náttúruvernd,
en árið 2011 var öll vélvædd umferð
bönnuð á svæðinu. Að sögn Stephens
er aðalmarkmið kortlagningarinnar
að meta hver áhrifin yrðu á skarðið
ef opnað yrði aftur fyrir umferð
jeppa um það.
„Þjóðgarðurinn mun þá verða
í betri stöðu til að taka upplýstar
Miðhálendið eins og köld eyðimörk
Feðgarnir Stephen og Benjamin Carver ásamt Oliver Kenyon. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK
Feðgarnir Stephen og Ben-
jamin Carver, ásamt Oliver
Kenyon, dvöldu hér á landi í
tvær vikur í ágústmánuði og
kortlögðu svæði við Vatna-
jökul. Að verkefninu standa
Wildland Research Institute,
Leeds-háskóli, Náttúruvernd-
arsamtök Íslands, Samtök um
náttúruvernd á Norðurlandi,
Skrauti og Ungir umhverfis-
sinnar.
Nú þrá
sjálf-
stæðis-
menn
ekkert
heitar en
að sitja
áfram í
vinstri
stjórn.
Ólafur
Arnarson
n Í vikulokin
Sjálfstæðismenn veifa nú vinstri
grýlunni af miklum móð og segja
kosningarnar í næsta mánuði snú-
ast um það helst að afstýra því að
hér setjist að völdum vinstri stjórn.
Þeir segja að einungis atkvæði
greidd Sjálfstæðisf lokknum séu
atkvæði gegn vinstri stjórn.
Nú síðast geystist Brynjar Níels-
son fram á völlinn og lýsti á Face-
book áhyggjum sínum yfir því að
Sjálfstæðisf lokkurinn væri ekki
lengur sama breiðfylking og hann
eitt sinn var og fylgi f lokksins hjá
yngra fólki væri í sögulegu lág-
marki, hann hefði áhyggjur af því
að veikur Sjálfstæðisf lokkur væri
ávísun á vinstri stjórn.
Einkennilegt er að Brynjar skuli
óttast svo mjög vinstri stjórn, vegna
þess að hann styður núverandi
vinstri stjórn Katrínar Jakobsdóttur
og Sjálfstæðisflokkurinn er vitan-
lega burðarás hennar.
Ekki skiptir öllu máli fyrir
Brynjar, Bjarna Benediktsson, fjár-
málaráðherra í ríkisstjórn Katrínar
Jakobsdóttur, og annað forystufólk
Sjálfstæðisflokksins, hvort stjórnar-
stefna ríkisstjórna sem flokkurinn
situr í er til hægri eða vinstri. Öllu
máli skiptir að framfylgja eina mál-
inu sem flokkurinn berst fyrir – að
standa vörð um sérhagsmuni hinna
sterku í íslenskum sjávarútvegi.
Í gegnum tíðina hefur flokknum
tekist þetta bærilega en herkostnað-
urinn er sá að Sjálfstæðisflokkurinn
er ekki lengur breiðfylking. Hann
er eins máls f lokkur sem skreppur
sífellt saman vegna þess að þetta
eina mál fer gegn vilja yfirgnæfandi
meirihluta þjóðarinnar, sem vill að
markaðurinn verðleggi afnotarétt
af þjóðarauðlindinni fremur en að
örfáir aðilar fái hana í sínar hendur
nær endurgjaldslaust. Kjósendur
velja almannahagsmuni fremur en
Sjálfstæðisflokkurinn er núna burðarás í vinstri stjórn
sérhagsmunina sem Sjálfstæðis-
flokkurinn stendur vörð um. Kjós-
endur snúa í vaxandi mæli baki við
flokknum sem einatt snýr baki við
þeim.
Nú þrá sjálfstæðismenn ekkert
heitar en að sitja áfram í vinstri
stjórn undir forystu Katrínar Jak-
obsdóttur næstu fjögur árin vegna
þess að Vinstri græn eru meðfæri-
leg. Þeir leyfa sjálfstæðismönnum
að varðveita sérhagsmuni hinna fáu
og sterku í íslenskum sjávarútvegi.
Atkvæði greitt Sjálfstæðisflokknum
er ávísun á áframhaldandi vinstri
stjórn. n
Dr. Stephen
Carver á vett-
vangi á milli
Vonarskarðs og
Nýjadals.
MYND/AÐSEND
Dr. Stephen
Carver ásamt
eiginkonu sinni,
Helen, og syni
þeirra Benjamin.
MYND/AÐSEND
„Við erum bara einhverjir alþjóð-
legir, tæknilegir sérfræðingar. Við
erum að útvega upplýsingar sem
munu styðja við ákvarðanir sem
Íslendingar þurfa að taka. Hvernig
þið notið niðurstöður okkar mæl-
inga og korta lendir á herðum þeirra
sem hafa ákvörðunarvaldið,“ segir
Stephen, en þeir kollegar funduðu
með Skipulagsstofnun á föstudag og
ræddu hvernig best mætti nota nið-
urstöðurnar í íslensku samhengi.
Stephen segir þá stefna á að vera
tilbúna með kortið af Vonarskarði
í október og f leiri svæði á mið-
hálendinu séu þegar í vinnslu. Þá
binda þeir vonir við að hægt verði
að útvíkka rannsóknina til að kort-
leggja allt Ísland síðar meir, en sam-
kvæmt ákvæði í náttúruverndar-
lögum sem samþykkt var í febrúar
á þessu ári er kortlagning óbyggðra
víðerna nú lögbundin.
„Vinna okkar á miðhálendinu
er í raun hagkvæmniathugun sem
mun sýna hvað er mögulegt, ef við
myndum svo útvíkka rannsóknina
yfir allt Ísland. Við vonumst til að
geta tekið þetta lengra með íslensk-
um kollegum okkar ef við verðum
beðnir um það.“
Fengu nýja sýn á landið
Vísindamennirnir segja margt
hafa komið sér á óvart við íslenska
hálendið. Oliver Kenyon, sem er
sérfræðingur í landfræðilegu upp-
lýsingakerfi, lýsir íslensku landslagi
sem einstöku og segist hafa fengið
nýja sýn á kortlagninguna í vett-
vangsferðinni.
„Það var fullt af hlutum sem ég
hélt að væru mistök en eftir að
hafa farið á svæðið þá uppgötvaði
ég að nei, þetta er svona í raun og
veru. Ísland er mjög ungt og mjög
óvenjulegt land. Það er gott dæmi
um hversu mikilvægt er að fara á
vettvang, því annars dregur maður
ályktanir og skilur eitthvað út
undan eða reynir að laga eitthvað
sem er ekki galli.“
Benjamin Carver, sem er sérfræð-
ingur í rýmisgreiningu, segist hafa
verið sleginn yfir því hversu opið og
víðáttumikið íslenskt landslag er.
„Ef þú horfir á kort þá færðu
ekki tilfinningu fyrir skalanum
og víðáttunni sem þú færð þegar
þú raunverulega stendur þar. Þú
sérð hversu umfangsmiklar fjar-
lægðirnar eru og hlutfall himinsins
og tilfinningin að vera staddur á
virkilega afskekktum og sérstökum
stað.“
Stephen segist hafa verið agndofa
yfir því hversu lík eyðimörk sum
svæði miðhálendisins eru.
„Gisinn gróður þar til þú ferð
niður á fjóra fætur og sérð litlar
plöntur og mosa. Í samanburði við
strandlengju Íslands þá er mið-
hálendið eins og köld eyðimörk. Það
kom mér á óvart.“ n
16 Helgin 28. ágúst 2021 LAUGARDAGURFRÉTTABLAÐIÐ
28. ágúst 2021 LAUGARDAGURHELGIN FRÉTTABLAÐIÐ