Þjóðmál - 01.03.2016, Qupperneq 28

Eftir sem áður stunda íslenskir
viðskiptabankar áhættusama fjárfest-
ingabankastarfsemi á ábyrgð ríkisins.
Enn eru bankarnir of stórir og njóta
um leið óeðlilegs forskots í sam-
keppni við önnur fjármálafyrirtæki
vegna ríkisábyrgðar á innstæðum.
Þessi vandamál verða ekki leyst nema
viðskiptabönkum verði óheimilt að
sinna fjárfestingastarfsemi.
banka. Það er jafnan gert með því að lýsa yfir
ríkisábyrgð á öllum innstæðum auk þess sem
gripið er til annarra aðgerða. Hinn valkostur-
inn, að leyfa vandanum að þreiðast út, yrði
vafalaust margfalt dýrari fyrir samfélagið og
ekki síst ríkissjóð.
En hvað með tryggingasjóð innstæðu-
eigenda og fjárfesta (TIF)? Á hann ekki
að koma til bjargar? Hérá landi erTIF
sjálfseignarstofnun sem starfar án form-
legrar ábyrgðar ríkisins. Árið 2014 greiddu
bankarnir iðgjöld ÍTIF sem námu 3,1 mia. kr.
Eignir sjóðsins námu kr. 14,7 mia í lok sama
árs. Til að setjaTIF sjóðinn í samhengi, námu
innlán stóru viðskiptabankanna þriggja frá
viðskiptavinum alls um 1.536 mia. kr. í árslok
2014 og af þeim voru um 70% laus innan 30
daga. Heildarfjárhæð innlána sem fellur að
einhverjum hluta undirTIF nam samtals um
1.163 mia. kr.TIF sjóðurinn verður því líklega
seint nógu stór til að afstýra áhlaupi á stóran
banka hér á landi og því mun það áfram
koma í hlut ríkisins að lýsa yfirfullri ríkisábyrgð
á innstæðum.
Það má rifja upp að þann 6. október árið
2008 taldi ríkisstjórn íslands nauðsynlegt að
gefa út eftirfarandi yfirlýsingu:
„Innstæður í innlendum viðskiptabönkum
og útibúum þeirra hér á landi verða
tryggðarað fullu".
Á þessum tímapunkti var áhlaup innstæðu-
hafa á bankana í fullum gangi og segir sagan
að birgðir viðskiptabankana og Seðlabank-
ans af peningaseðlum hafi verið nánast
tæmdar.
Hefur nóg verið gert til
að draga úr hættunni?
Eftir hrun hefur lögum og reglum ítrekað
verið breytt m.a. til að draga úr áhættu í
rekstri banka og má þar meðal annars telja að
kröfur um eigið fé hafa verið auknar verulega
og reglur um kaupaukakerfi hafa verið hertar.
Fjármálaeftirlitið hefur líka fengið auknar
eftirlitsheimildir. Nú er haldin sérstök skrá um
stærri lántakendur. Heimildir banka til að eiga
eigin hluti hafa verið þrengdar og bann lagt
við lánum með veði í eigin hlutum banka.
Þröngar skorður eru nú við lánveitingum
til stjórnarmanna, lykilstjórnenda og virkra
eigenda. Reglur um stórar áhættuskuldbind-
ingar hafa verið hertar. Kröfur um hæfi stjórn-
armanna hafa verið auknar og ábyrgð þeirra
aukin. Ákvæði um lausafjáráhættu hafa verið
hert. Viðurlög við brotum hafa verið hert og
hægt að beina þeim bæði að fyrirtækjum og
þeim sem bera ábyrgð.
Þessar breytingar eru allar til bóta en
breyta því ekki að ríkið er í ábyrgð fyrir
innlánum viðskiptabankanna. Eftir sem áður
stunda íslenskir viðskiptabankar áhættu-
sama fjárfestingabankastarfsemi á ábyrgð
ríkisins. Enn eru bankarnir of stórir og njóta
um leið óeðlilegs forskots í samkeppni við
önnur Ijármálafyrirtæki vegna ríkisábyrgðar á
innstæðum. Þessi vandamál verða ekki leyst
nema viðskiptabönkum verði óheimilt að
sinna fjárfestingastarfsemi.
Er einhver hreyfing á málinu?
í október 2012 skilaði svokallaður þriggja
manna hópur, skipaður Gavin Bingham,
Jóni Sigurðssyni og Kaarlo Jánnári skýrslu
til stjórnvalda sem baryfirskriftina: Heildar-
umgjörð um fjármálastöðugleika á íslandi.
Hópurinn lagði til margvíslegar tillögur að
úrbótum og meðal annars að„unnt verði
að aðgreina mikilvægustu rekstrarþætti,
svo sem fjárfestingar- og viðskiptabanka-
starfsemi, við skilameðferð, og athugað verði
26 ÞJÓÐMÁL