Þjóðmál - 01.03.2016, Blaðsíða 94

BÓKADÓMAR
Stríðið mikla og upphaf
íslenskrar utanríkisstefnu
Gunnar Þór Bjarnason: Þegar siðmenningin fór
fjandans til. Mál og menning, Reykjavík 2015,
369 bls.
Björn Bjarnason
Gunnari Þór Bjarnasyni sagnfræðingi hefur
að nýju tekist að skrifa fróðlega og aðgengi-
lega bók um mikilvægan þátt í sögu lands
og þjóðar. Varð verðugt að veita Gunnari Þór
bókmenntaverðlaunin árið 2016 fyrir bókina.
Ég segi að nýju og vísa þar til hve vel hefur
tekist til við tvær fyrri bækur hans Upp með
fánann! Baráttan um uppkastið 1908 og sjálf-
sæðisbarátta íslendinga frá 2012 og Óvænt
áfall eða fyrirsjáanleg tímamót? frá 2008 þar
sem segir frá brottför varnarliðsins árið 2006
og aðdraganda hennar.
Nýja bókin frá Gunnari Þór heitir Þegar
siðmenningin fór fjandans til. Islendingar og
stríðið mikla 1914-1918. í bókinni tvinnar
Gunnar Þór saman sögu fyrri heimsstyrjaldar-
innar og framvinu mála á íslandi.
Bókin skiptist í 19 kafla og hver kafli í nokkra
undirkafla þannig að allt er skýrt fram sett
og þess gætt að skilja lesandann ekki eftir
í lausu lofti. Þess er til dæmis getið að árið
2011 hafi síðasti maðurinn sem barðist á
vígstöðvunum í stríðinu mikla andast. Að
láta þess getið sýnir að Gunnar Þór lætur
sér ekki nægja að draga saman staðreyndir
frá árunum 1914 til 1918 heldur nýtir hann
þær einnig til að bregða Ijósi á viðburði og
viðhorf í samtímanum.
Framvinda frásagnarinnar er almennt í
tímaröð. Lýst er átökum í Norðurálfu oft með
tilvísunum í íslensk blöð. Brugðið er Ijósi
á viðbrögð fjölda einstaklinga hér á landi,
fjölmiðla og samtaka. Undir lok bókarinnar er
síðan fróðleg samantekt um þátttöku Vestur-
íslendinga í stríðinu undir merkjum Kanada.
GUNNAR ÞÓR BJARNASON
ÞEGAE SIÐMENNINGIN
FÓR FJANDANS TIL
Aftast í bókinni er skrá yfir tilvísanir, heimildir
og nöfn.
Heiti bókarinnar endar á forsetningu.
Betur hefði farið á að fara orðrétt eftir því
sem segir í hinum tilvitnaða texta og segja„til
fjandans". Mikið er um dagsetningar í bókinni.
Þegar svo er og frásögnin sveiflast á milli
ára auðveldar lesturinn að skrifa ártal með
dagsetningunni.
í inngangi bókarinnar segir:
„Ófriðurinn breytti líka íslandi. Landsmenn
urðu að standa á eigin fótum í samskiptum
við umheiminn og fundu óþyrmilega fyrir
því hve háðir þeir voru utanlandsverslun.
Brýnasta verkefni íslenskra stjórnvalda
var að tryggja aðflutninga til landsins og
firra þjóðina vandræðum vegna skorts á
eldsneyti og matvöru. Viðskipti hófust við
Bandaríkin. Landstjórnin í Reykjavík leigði
og keypti skip til millilandasiglinga og
hlutaðist til um verslun og viðskipti á marg-
víslegan háttannan. Stóraukin ríkisafskipti
voru ein varanlegasta afleiðing stríðsins.
[...]
92 ÞJÓÐMÁL