Þjóðmál - 01.06.2019, Blaðsíða 50

48 ÞJÓÐMÁL Sumar 2019
2. Vera Bandaríkjamanna í Evrópu
Í seinni heimsstyrjöldinni komu Bandaríkja-
menn sér upp herstöðvum víða í Evrópu og
eru sumar þeirra enn starfræktar í dag. Við
stríðslok sáu Bandaríkjamenn ekki ástæðu
til að yfirgefa stöðvarnar og fara með lið sitt
heim. Þess í stað lögðu þeir mikið á sig til að
aðstoða við uppbyggingu Vestur-Evrópu á
ný og vegur Marshall-aðstoðin þar þyngst.
Ekkert ríki sem þáði þá aðstoð sá ástæðu til
að vísa Bandaríkjaher úr landi.
Ógnin í austri var að sama skapi stór ástæða
þess að Bandaríkin drógu herlið sitt ekki
alfarið til baka frá Evrópu. Næstu ár á eftir
snerist utanríkisstefna Bandaríkjanna að
miklu leyti um að vernda Vestur-Evrópu og
þannig er það að hluta til enn í dag. Sem
fyrr segir var ólíklegt að nokkurt ríki Evrópu
hefði burði til að ráðast á annað land. Við það
bætist að engum datt í hug að ráðast á land
þar sem Bandaríkjamenn voru þegar með
herstöð. Í efnahagslegum skilningi hefðu
Bandaríkjamenn, í miðri uppbyggingu, ekki
sætt sig við vopnuð átök í álfunni. Öflug
hernaðarleg návist Bandaríkjamanna hafði
því mikið um friðarferlið að segja.
Bandaríkjamenn hafa í gegnum tíðina hvatt
til ákveðins Evrópusamruna en fyrst og
fremst hafa þeir haft hag af því að efnahags-
hjól Evrópu gengi sem skyldi.
3. Hlutverk Atlantshafsbandalagsins
Í framhaldi þess að hafa fjallað um sameigin-
legan óvin í austri og veru öflugs herliðs
Bandaríkjamanna í Evrópu er nauðsynlegt
að líta á hlutverk Atlantshafsbandalagsins
(NATO) í því að tryggja að friður haldist í
Evrópu. Atlantshafsbandalagið var fyrst og
fremst varnarbandalag vesturveldanna gegn
ógninni í austri. Hins vegar undirrituðu öll
aðildarríki bandalagsins sáttmálann með
það að leiðarljósi að sameinast um varnir
ríkjanna ef til þess kæmi. Skýrt kemur fram í
5. grein sáttmálans að litið sé á árás á eitt ríki
sambandsins sem árás á þau öll.
Rétt er að rifja upp að það þjónaði heldur
ekki hagsmunum nokkurs ríkis á megin-
landi Evrópu að ráðast á annað ríki í álfunni.
Varnarbandalag sem þetta hafði ekki verið
myndað áður með eins sterkum hætti, enda
tíðarandinn orðinn annar. Ekki er heldur
hægt að líta framhjá hlutverki Breta í því
að tryggja frið í Evrópu. Bretland var eitt af
stofnríkjum Atlantshafsbandalagsins en kom
nokkru síðar inn í Evrópubandalagið (sem
síðar varð Evrópusambandið).