Þjóðmál - 01.06.2019, Qupperneq 77

ÞJÓÐMÁL Sumar 2019 75
Talandi um skattfrelsisdaginn; skattar sýna
hvers vegna Norður-Evrópu vegnar vel. Já,
tekjuskattar eru afar háir en aðrir skattar ekki.
Tekjuskattar fyrirtækja eru um það bil 20%
í öllum Norðurlandaríkjunum og þannig í
algjörri - jákvæðri - andstöðu við ríki á borð
við Þýskaland og Frakkland sem geta státað
af allt að 35% tekjuskatti á fyrirtæki. Spyrja
þarf spurningarinnar um hversu mikil byrði
heildarskattlagningin í rauninni er. Ef við
lítum á skattfrelsisdag síðasta árs sést að lönd
á borð við Þýskaland, Austurríki, Frakkland
eða Belgíu náðu öll þessum degi í júlí og
ágúst. Svíþjóð? 23. júní. Finnland? 19. júní.
Danmörk? 1. júní. Ekki svo slæmt samanborið
við önnur lönd.
Ef við höldum áfram með listann af ekki-svo-
slæmri stefnu verður augljósara hvers vegna
Skandinavía (og hin Norðurlandaríkin) nær
svona miklum árangri. Lágmarkslaun eru í
stórum dráttum ekki til staðar, eignarréttur
er vel tryggður, einkaalmannatryggingar
víðtækar og skólar margir og góðir, svo tekin
séu dæmi. Ísland er í ellefta sæti á atvinnu-
frelsisvísitölu Heritage, Danmörk í tólfta,
Svíþjóð í fimmtánda, Noregur tuttugasta
og þriðja og Finnland, neðst á Norðurlanda-
skalanum þegar kemur að markaðshagkerfi,
er „skammarlega“ í tuttugasta og sjötta sæti.
Danmörk er líka í efsta sæti af öllum OECD-
löndum þegar kemur að vísitölu sem mælir
sveigjanleika á vinnumarkaði - ég endurtek,
Danmörk er efst á lista yfir sveigjanleika á
vinnumarkaði í iðnvæddum ríkjum. Þetta
hljómar vissulega eins og sósíalismi.
Sumir gætu spurt hvort það sýni ekki að
Norðurlöndin hafi fundið lausnina. Eru
þessi lönd eftir til vill draumalönd en ekki
frá sósíalísku sjónarhorni heldur Hayeksku
sjónarhorni? Í nýlegri rannsókn Niskanen-
stofnunarinnar í Washington DC er því
einmitt haldið fram og sagt að skandinavísku
löndin sýni að hægt sé og eftirsóknarvert að
halda úti stóru velferðarkerfi svo lengi sem
haldið sé í hagræna frjálshyggju þegar kemur
að eftirlitsstefnu.
Þetta gæti líka verið goðsögn og margir þátt-
takendur í pallborðsumræðunum, sem stýrt
var af Karin Svanborg frá Timbro, höfnuðu
hugmyndinni. Dýrt er að viðhalda norrænu
velferðarkerfi eins og öllum öðrum velferðar-
kerfum - og þess vegna þarf þessa háu skatta
- og það hefur tilhneigingu til að ýta undir
spillingu. Svanborg sagði að til dæmis Svíþjóð
væri orðin ein af helstu miðstöðvum sprota-
fyrirtækja og þróun nýrrar tækni - einkum
Stokkhólmur - og væri afar vinsæl sem
valkostur við Silicon Valley. En háir skattar á
einstaklinga, sem vilja láta draum sinn rætast
og fá „sanngjarna hlutdeild“ af árangrinum
en fá það ekki, verða til þess að þeir flytja
burt - eins og hefur líka nýlega átt sér stað í
Svíþjóð. Fyrirtæki eins og Spotify er farið og
mörg munu fylgja á eftir.
Þetta sýnir að þótt vel virðist ganga núna
gæti farið svo að sambland af efnahagslegu
frjálslyndi og velferðarkerfi dygði ekki til
lengdar til áframhaldandi auðsöfnunar og
aukinnar velmegunar. Norðurlöndunum
gengur vel. En ef þau einblíndu meira á frelsi
gæti þeim gengið enn betur.
Þetta á vitaskuld við um næstum öll Vestur-
lönd og hið frábæra Liberty Forum Atlas
Network og CEPOS fylltu flesta þátttakendur
bjartsýni, sem ekki var vanþörf á í ljósi þeirra
mörgu áskorana sem allur heimurinn stendur
frammi fyrir. Þessar áskoranir eru alvarlegar
en þegar litið er á heildarmyndina má vera að
staðan sé þrátt fyrir allt ekki svo alvarleg.
Eins og Barbara Kolm, forstjóri Austrian
Economics Centre, nefndi í ræðu sinni um
núverandi stöðu evrópskrar frjálshyggju er
glas frjálshyggjumanna „hálf fullt“:
Hugmyndafræði frjálsra hagkerfa og frjáls
heims er að vaxa fiskur um hrygg. Nýtum
okkur það til fulls.
Kai Weiss er fræðimaður hjá Austrian
Economics Center og stjórnarmaður í
Hayek Institute. Greinin birtist á vef Svensk
Tidskrift en er hér birt í íslenskri þýðingu
með góðfúslegu leyfi höfundar.