Þjóðmál - 01.06.2019, Blaðsíða 86

84 ÞJÓÐMÁL Sumar 2019
Stjórnarflokkaþingmennirnir, sem voru
á móti, höfðu allir staðið að breytingar-
tillögunum, sem voru felldar. Sumir þeirra,
sem að aðildinni stóðu, urðu fyrir hrindingum
og ókvæðisorðum, þegar þeir yfirgáfu
þinghúsið þennan sögufræga dag. En þegar
frá leið, lægði öldurnar, og a.m.k. tveir þeirra
þriggja stjórnarþingmanna, sem greiddu
atkvæði á móti, töldu síðar, að rétt hefði verið
að gerast aðili að bandalaginu.
Í ávarpi því, sem Bjarni Benediktsson
utanríkis ráðherra hélt, þegar hann undirritaði
Atlantshafssamninginn hinn 4. apríl 1949,
sagði hann m.a.:
„Þjóðir þær, sem nú eru að ganga í þetta
nýja bræðralag, eru að mörgu leyti ólíkar
hver annarri. Sumar þeirra eru hinar mestu
og voldugustu í heimi, aðrar eru smáar og
lítils megandi. Engin er þó minni né má
sín minna en þjóð mín … íslenska þjóðin.
Íslendingar eru vopnlausir og hafa verði
vopnlausir síðan á dögum víkinganna,
forfeðra okkar. Við höfum engan her og
getum ekki haft.
Ísland hefur aldrei farið með hernaði gegn
nokkru landi, og við sem vopnlaust land
hvorki getum né munum segja nokkurri
þjóð stríð á hendur, svo sem við lýstum
yfir, er við gerðumst ein af Sameinuðu
þjóðunum. Streynd er, að við getum alls
ekki varið okkur gegn neinni erlendri,
vopnaðri árás. Við vorum þess vegna í vafa
um, hvort við gætum gerst aðilar þessa
varnabandalags, en svo getur staðið á,
að Ísland hafi úrslitaþýðingu um öryggi
landanna við Norður-Atlantshaf.
Í síðasta stríði tók Bretland að sér varnir
Íslands, og síðan gerðum við samning
við stjórn Bandaríkjanna um hervarnir
Íslands, meðan á stríðinu stóð. Aðild okkar
að Norður-Atlantshafssamningnum sýnir,
að bæði sjálfra okkar vegna og annarra
viljum við svipaða skipan og þá á vörnum
landsins, ef ný styrjöld brýst út, sem við
vonum og biðjum, að ekki verði.
En það er ekki aðeins þessi ástæða, sem
við ráðið hefur afstöðu okkar. Við viljum
einnig láta það koma alveg ótvírætt fram,
að við tilheyrum og viljum tilheyra því
frjálsa samfélagi frjálsra þjóða, sem nú er
formlega verið að stofna.“
Tólf ríki stóðu að stofnun Atlantshafsbanda-
lagsins: Bandaríkin, Belgía, Bretland,
Danmörk, Frakkland, Holland, Ísland, Ítalía,
Kanada, Luxemburg, Noregur og Portúgal;
síðar hafa bæst við Grikkland, Tyrkland,
Þýskaland og Spánn.
Ástandið í öryggismálum veraldarinnar fór
því miður ekki batnandi næstu árin, og vorið
1951 þótti Íslendingum rétt að gera inna
vébanda Atlantshafsbandalagsins tvíhliða
samning við Bandaríkin um dvöl varnarliðs í
landinu. Hann er enn í gildi, og hvílir öryggi
landsins síðan annars vegar á Atlantshafs-
samningnum og hins vegar á þessum tvíhliða
samningi.
Íslendingar komust með þessum miklu
stjórnmálaátökum, sem hér hefur verið lýst í
nokkrum höfuðdráttum, að þeirri niðurstöðu,
að sjálfstæðinu sem þeir höfðu nýlega
endurheimt, væri á víðsjárverðum tímum
best borgið í frjálsu varnarsamstarfi við þær
friðsömu, lýðræðissinnuðu grannþjóðir,
sem þeir eru skyldastir að menningu og
lífsviðhorfum.
Þær vonir, sem við varnarsamstarfið voru
bundnar, hafa ekki brugðist og eru enn
að mati mikils meirihluta þjóðarinnar
raunhæfasti kosturinn.
Höfundur er sendiherra og var á þeim
tíma sem greinin er skrifuð skrifstofustjóri
í utanríkisráðuneytinu. Greinin birtist
upphaflega í íslenskri þýðingu í tímaritinu
Viðhorf – Tímarit um alþjóðamál (10. tbl.
1984), sem gefið var út af Varðbergi og
Samtökum um vestræna samvinnu.
1. Ísland varð síðar þ.e. 19. nóvember 1946 ásamt
Afganistan og Svíþjóð ein af þremur fyrstu ríkjunum,
sem gengu í Sameinuðu þjóðirnar eftir stofnun þeirra.