Rit Landbúnaðardeildar : A-flokkur - 01.10.1967, Blaðsíða 30

28
afréttarins norður að Fjórðungssandi er gróðurlendið nær óslitið. Svæði
þetta er um 40 km að lengd, en nær að jafnaði aðeins 3—4 km vestur
frá Þjórsá. Við Fjórðungssand lýkur gróðurlendinu í um það bil 600 m
hæð, og má sandurinn heita gróðurlaus öræfi að undanteknu nokkru
gróðurlendi, sem enn er í Eyvafeni á norðausturhluta sandsins.
Við Hnífá hefst að nýju samfellt gróðurlendi, Þjórsárver, milli Þjórsár
og Hofsjökuls. Er það um 6400 ha að flatarmáli eða tæpur þriðjungur af
gróðurlendi afréttarins og er nær allt í um 600 m hæð.
Þjórsárver eru mynduð af framburði Þjórsár og fjölmargra jökulkvísla
úr Hofsjökli og eru flatt eða hallalítið land. Vatnsstaða ánna er að sjálf-
sögðu breytileg, en oft er hún svo há, að grunnvatnið stendur í yfirborði
gróðurlendisins. Flóar og mjög blautar mýrar eru því ríkjandi í Þjórsár-
verum, en á milli eru þurrari bakkar og rimar með margvíslegum gróðri.
Víða á þessum slóðum er votlendið leifar af freðmýrum, og eru gróður-
hverfin þar svo samfléttuð, að erfitt er að aðgreina þau.
Að myndun og legu svipar Þjórsárverum til Hvítárness á Biskups-
tungnaafrétti, enda er gróðurfar að mörgu leyti líkt, nema hvað hlutfalls-
lega meira er um þurrlendi í Þjórsárverum. Hinn mikli jarðraki hefur
að sjálfsögðu mest áhrif á gróðurfar á báðum svæðunum, en auk þess
hafa þau hag af nærveru sinni við jöklana, aukið skjól og birtu. Þetta
kemur fram í meiri grózku en vanalegt er á hálendinu og einnig í því,
að gróðurinn ber meiri einkenni láglendisgróðurs en vera ætti samkvæmt
hæð þessara svæða. Við Hvítárnes vaxa birkitré, og í Þjórsárverum er
víða blómstóð sem á láglendi.
Votlendi og mosaþemba setja mestan svip á gróður Gnúpverjaafréttar
og þekja saman um 65 prósent af hinu gróna landi. I Þjórsárverum er
nálega helmingur af öllu votlendi afréttarins, og eru flóar þar víðáttu-
meiri en mýrar. Þar eru víðáttumestu flár á suðurhálendi landsins, en
þær hafa dregizt ört saman vegna hlýnandi loftslags síðustu áratugi.
St.innastararmýrin er ríkjandi í votlendi sunnan Fjórðungssands, og þar
er Starkaðsver stærsta samfellda svæðið.
Nær öll mosaþemba á afréttinum er sunnan Fjórðungssands, og er
einkum um að ræða mosaþembu með smárunnum og stinnastör.
í kvistlendinu eru víðir og krækilyng nær einráðar tegundir og stinna-
stör í hálfgrasmóanum. Saman þekja þessi tvö gróðurlendi um 31 prósent
af grónu landi. Önnur gróðurlendi hafa sáralitla útbreiðslu á afréttinum.
Ástand gróðurlendisins
Afrétturinn skiptist, eins og að framan greinir, í tvö aðalgróðursvæði
með tiltölulega samfelldum gróðri.
Sunnan Fjórðungssands er gróðurlendið því samfelldara sem nær dreg-