Fréttablaðið - 23.04.2022, Síða 24

Maður
þurfti að
sýna að
maður
væri tilbú-
inn að
slást, þótt
maður
vildi það
ekki og
væri dauð-
hræddur.
Guðmundur Arnar Guð-
mundsson veigrar sér ekki við
að taka á viðkvæmum málum
í nýrri kvikmynd sinni, Ber-
dreymi. Sjálfur segist hann
vera að þjálfa sig í að tala um
tilfinningar, en fer um víðan
völl í spjalli við blaðamann
um skólakerfi sem þrengi að
skapandi hugsun, innsæi,
andleg málefni og eitraða
karlmennsku.
Guðmundur Arnar leitar
töluvert í eigin reynslu
í handritsskrifum og
er u unglingsár in í
Árbænum innblástur
í nýjasta verki hans sem frumsýnt
var í gær.
„Það er þó mikilvægt að taka
skýrt fram að þó sagan sé inn-
blásin af unglingsárum mínum í
Árbænum, þá er hún skáldskapur, í
myndinni gerast hlutir sem gerðust
ekki í alvörunni,“ segir Guðmundur,
sem vill ekki að fólk líti yfir vinahóp
hans frá unglingsárunum og hugsi
með sér að atburðir myndarinnar
hafi komið fyrir þennan eða hinn.
Guðmundur fæddist árið 1982 og
sleit barns- og unglingsskóm sínum
að mestu í Árbænum. „Ég fékk frjálst
uppeldi hjá ungum foreldrum sem
lögðu mikið upp úr því að rækta
skapandi hugsun hjá okkur systkin-
unum. Álfatrú, galdrar og ævintýri
var allt eitthvað sem var raunveru-
legt í okkar barnæsku. Þetta breytt-
ist þegar skólagangan hófst því þá
var ég kominn inn í kerfi sem var
formfastara og oft var verið að leið-
rétta hvað væri rétt og hvað ekki.“
Fyrstu árin gekk hann í Ártúns-
skóla og upplifði fljótlega að skólinn
og kerfið þrengdi að honum. „Ég var
með ógreinda lesblindu og átti oft
erfitt með að halda einbeitingu og
vera vakandi í tímum. Að sitja kyrr
í stól hálfu og heilu dagana er ekki
eðlilegt fyrir krakka og eina leiðin
fyrir mig til að fylgjast með kennslu-
stundum var að loka augunum
og vera hálfsofandi eða í slökun.
Þannig hlustaði ég á kennarann,
eða með því að teikna á borðið og
gera eitthvað skapandi. En þar sem
ég var alltaf með fínar einkunnir
var það aldrei greint sem lesblinda
eða eitthvað slíkt, bara hegðunar-
vandamál.“
Upplausnarástand í grunnskóla
Guðmundur segir stundum hafa
verið auðveldara að láta reka sig úr
tíma til að fá smá frí og geta hlaupið
um ganginn. „Fá þannig útrás í
augnablik þrátt fyrir að enda síðan
hjá skólastjóranum. Í sjöunda bekk
var ég þó búinn að mála mig út í
horn og þegar Árbæjarskóli var fram
undan ákvað ég að það væri tækifæri
til að snúa við blaðinu. Mig langaði
að fá að vera í friði í skólanum og þá
sérstaklega frá neikvæðri athygli.“
segir Guðmundur og bendir á hversu
mótandi áhrif skólinn hafi, enda
verji unglingar þar oft meiri tíma en
innan veggja heimilisins.
En friðinn fann hann ekki í nýjum
skóla. „Frá fyrsta tíma í Árbæjarskóla
fann ég að fókus kennaranna var
á mér og strákum í sömu stöðu og
komst að því að okkur fylgdi umsögn
frá fyrri skóla. Þetta væru vand-
ræðastrákarnir. Við minnsta tilefni
vorum við sendir til skólastjórans,“
rifjar hann upp og segir að viðtök-
urnar hafi orðið til þess að uppreisn
drengjanna hafi orðið stærri.
„Nýr, ungur skólastjóri var að
taka við á þessum tíma og ætlaði
hann að taka hart á málum. Þá var
Fullorðnir
vissu lítið um
okkar heim
einfaldlega tekið harðar á honum
og skólanum sjálfum til baka. Þetta
varð upplausnarástand. Það var
rosalega mikil slagsmálamenning í
skólanum og þó pottþétt bara um 20
til 30 prósent strákanna hafi tekið
þátt í því, upplifði maður það sem
normið. Það versta sem hægt var að
gera var að sýna einhverja veikleika
því þá gat maður orðið skotmark
annarra. Maður þurfti að sýna að
maður væri tilbúinn að slást, þótt
maður vildi það ekki og væri dauð-
hræddur.“
Mættu með hjálma og kylfur
Guðmundur rifjar upp þegar jafn-
aldri í unglingavinnunni ætlaði að
taka hann fyrir.
„Ég vildi ekki að vinir mínir kæm-
ust að því, enda vissi ég að þá myndu
þeir mæta.“ Þeir komust þó að úti-
stöðunum og sögðu Guðmundi að
vera heima frá vinnu einn daginn og
hann hlýddi.
„Þegar ég svo mætti aftur í
vinnuna degi seinna, fann ég að
þessi strákur var rosa sorrí og vakt-
stjórarnir sem voru bara ungar
konur voru augljóslega smeykar.“
Guðmundur komst þá að því að
vinir hans höfðu mætt á vinnustað-
inn þegar hann var heima.
„Þeir mættu á skellinöðrum með
hjálma og kylfur og lömdu strákinn.
Það héldu allir að þetta hefði verið
ég og urðu hræddir við mig,“ segir
Guðmundur, sem ákvað að leiðrétta
ekki þann misskilning. „Menningin
í Árbænum var oft svona.“
Upplifa skömm seinna meir
Guðmundur segir f lesta þá stráka
sem hafi tekið þátt í þessari menn-
ingu upplifa skömm þegar þroskinn
færist yfir. „Þá fattar maður hvernig
maður er búinn að láta. Í kringum
tvítugt hafði ég upp á þeim sem mér
fannst ég hafa komið illa fram við,
til að gangast við því.“ Guðmundur
segir viðbrögðin hafa verið marg-
vísleg, sumir þökkuðu honum, aðrir
könnuðust ekki við að hann hefði
gert þeim eitthvað og töldu það jafn-
vel á hinn veginn og enn aðrir voru
ekki vissir um að þeir vildu fyrirgefa
honum, sem hann bendir á að þeir
eigi alveg rétt á.
Eftir að foreldrar Guðmundar
skildu ólst hann upp hjá móður
sinni, stjúpföður og tveimur eldri
systrum. „Stjúpfaðir minn var sjó-
maður með stóíska ró og hjartahlýr
en vegna vinnu var hann mikið í
burtu og móðir mín gerði sitt besta
með þrjá unglinga heimilinu.“
Það var fyrir fermingu að Guð-
mundur eignaðist umræddan, þá
nýjan vinahóp, og segir móður sína
hafa reynt að banna sér að umgang-
ast ákveðna aðila.
„Hún sá að við ýttum ekki undir
jákvæða hegðun hjá hver öðrum.
En þegar ég horfi til baka á þennan
hóp þá vorum við líka bara mjög
ævintýragjarnir og skapandi. Það
var það sem dró mig að þeim,“ rifjar
hann upp.
„Á þeim tíma var krökkum skipt
upp í tossa og þá sem gátu lært.
Okkar hópur var blandaður, sumum
gekk vel en aðrir voru álitnir tossar,
strákar sem voru kannski rosa
klárir en með ógreinda lesblindu og
annað. Við sáum að þeir gátu fundið
út úr hlutum sem aðrir gátu ekki.“
Hollustukerfið í strákahópnum
„Í svona strákahóp myndast holl-
ustukerfi og hluti af því er að
styðja hvern annan. Það vantaði
ef laust upp á stuðninginn heima
hjá mörgum. Þó að móðir mín hafi
gert allt sem hún gat þá vann hún
mikið auk þess að vera í námi. Við
urðum því svolítið stuðningur hver
fyrir annan. Ef einhver lenti í vand-
ræðum þá átti að bakka hann upp:
Það var aldrei spurning um hvort
maður yrði með í því. Við gerðum
hluti sem við áttum ekki að gera,
en ég vissi alltaf að ég gæti treyst á
þessa stráka og þeir myndu vaða eld
og brennistein fyrir mann, þó aðrir
krakkar horfðu kannski á þá sem
algjöra vitleysinga.“
Þegar Guðmundur lítur til baka
segist hann sjá að hann hafi haft
þörf fyrir að auka jafnvægið innan
hópsins.
„Ég var alltaf að taka inn stráka
sem áttu kannski enga vini eða voru
lagðir í einelti. Stráka sem kunnu
ekkert að slást né langaði og þá
Guðmundur
leitar töluvert
í eigin reynslu
í handritsskrif-
unum en tekur
þó skýrt fram
að sagan sjálf
sé skáldskapur.
Fréttablaðið/
Valli
Björk
Eiðsdóttir
bjork
@frettabladid.is

24 Helgin 23. apríl 2022 LAUGARDAGURFréttablaðið