Náttúrufræðingurinn - 2021, Blaðsíða 16

Náttúrufræðingurinn
108
Ritrýnd grein / Peer reviewed
Snæfellsjökli að undanförnu (Menja von
Schmalensee og Róbert A. Stefánsson,
óbirt gögn). Mögulega er skýringuna að
finna í breytingum á fæðuframboði en
þetta á eftir að skoða nánar.
Ólík búsvæði
Við úrvinnslu gagna um refi hefur komið
fram landfræðilegur munur sem virðist
endurspegla tvær meginvistgerðir út frá
fæðuvali.8,11,12,42 Annars vegar eru þetta
dýr sem búa nálægt sjó og hafa aðgang
að rekafjöru og/eða sjófuglabyggð.
Hins vegar dýr sem búa inn til lands-
ins og neyta fæðu sem er síður af haf-
rænum uppruna. Algengasta búsvæði
íslenskra refa er við ströndina og er
mikilvægi strandlengjunnar mikið fyrir
viðgang stofnsins.
Erfitt er að draga skýra landfræði-
lega línu til að afmarka þessar tvær vist-
gerðir, enda skörunin talsverð. Gengið
er út frá því að meirihluti refa á vest-
urhluta landsins (frá Reykjanesi um
Snæfellsnes og Vestfirði) búi að stórum
hluta við dæmigerða strandavistgerð, og
jafnframt að á austurhlutanum og inn til
landsins (í öðrum landshlutum) sé fæða
refa mun oftar af landrænum uppruna
(undantekning t.d. á Langanesi). Þegar
hræjum er skilað fylgja þeim nákvæmar
lýsingar. Því eru staðsetningar inn-
sendra hræja nákvæmari en heildar-
veiðitölur geta gefið til kynna og koma
að góðu gagni við að áætla vistgerðir
með tilliti til fæðu refa.
Veiðigögn frá 1958−2019 sýna að
heildarveiði fór þá minnkandi á báðum
landshlutum og náði lágmarki í kringum
1980 en eftir það tók refnum að fjölga,
hægt í fyrstu en svo með auknum hraða,
sérstaklega á austanverðu landinu.
Fjöldi veiddra yrðlinga jókst samhliða
fjölgun fullorðinna dýra. Eftir 1990
virðist nýliðun þó einkum hafa auk-
ist austanlands en á sama tíma dró úr
fjölgun veiddra yrðlinga vestan til.
Áfram hefur þó verið rými til fjölgunar
fram yfir aldamótin 2000 á austanverðu
landinu en þá fer yrðlingum að fækka í
veiðinni þar líka (8. mynd).
Litarfar
Melrakkar eru af tveimur megin-litaaf-
brigðum, mórauðir og hvítir. Á heims-
vísu eru hinir síðarnefndu langtum
algengari, yfir 90% af heimsstofninum
en 70–75% á Norðurlöndum (að Íslandi
undanskildu).7 Tófur af hvíta litaafbrigð-
inu skipta litum eftir árstímum þannig
að á veturna eru þær nær alhvítar en á
sumrin eru þær tvílitar, mógrábrúnar á
baki og ytri hlutum útlima en hvítleitar
á kvið og innan á fótum. Þær mórauðu
halda lit sínum en feldurinn lýsist
þegar sólin fer að skína í lok vetrar.
Hvítur litur er góður felubúningur þar
sem snjóalög eru stöðug yfir vetur-
inn. Þar sem ávinningur er augljós af
góðum felubúningi kemur ekki á óvart
að mórauð dýr séu algengari við sjáv-
arsíðuna en þau hvítu frekar að finna á
Hvít tófa í sumarbúningi en með leifar af vetrarfeldi á skotti og líkama. – Arctic fox of the white morph during
summer but with fragments of the winter fur on body and tail. Ljósmynd/Photo: Einar Guðmann.