Náttúrufræðingurinn - 2021, Síða 24

Náttúrufræðingurinn
116
Mítiltegund
Mite species Kuzinia laevis
Scutacarus
acarorum
Pneumolaelaps
marginepilosa
Proctolaelaps
longisetosus
Parasitellus
fucorum
Hópur
Group
Fitumítill
Astigmata
Flosmítill
Prostigmata
Ránmítill
Mesostigmata
Ránmítill
Mesostigmata
Ránmítill
Mesostigmata
Móhumla – Bombus jonellus (n=5)
Smithlutfall – prevalence of infection (%)
Meðalsmitmagn – mean abundance (±SD)
Mesti fjöldi á flugu – max number per fly
100
119 (±100)
233
0
0
0
0
0
0
60
2 (±1)
3
80
2 (±2)
2
Húshumla – Bombus lucorum (n=25)
Smithlutfall – prevalence of infection (%)
Meðalsmitmagn – mean abundance (±SD)
Mesti fjöldi á flugu – max number per fly
92
264 (±304)
1102
56
35 (±74)
284
8
7 (±8)
12
40
2 (±1)
3
96
71 (±126)
576
Rauðhumla – Bombus hypnorum (n=23)
Smithlutfall – prevalence of infection (%)
Meðalsmitmagn – mean abundance (±SD)
Mesti fjöldi á flugu – max number per fly
52
43 (±67)
239
17
29 (±48)
108
0
0
0
9
2 (±1)
3
100
55 (±63)
225
1. tafla. Yfirlit um ásætumítlategundir á 53 drottningum þriggja humlutegunda (Bombus spp.) þegar þær fóru að fljúga um í leit að ákjósanlegum
bústöðum eftir vetrardvala vorið 2017, ásamt upplýsingum um smithlutfall, meðalsmitmagn (ásamt staðalfráviki) og mesta fjölda einstakra mítla-
tegunda á viðkomandi humlutegund. – Phoretic mite species attached to three bumblebee species (Bombus spp.) in Iceland searching for nest
site after the hibernation phase in spring 2017 with information on the prevalence of infection, mean abundance (with standard deviation) and
the maximum number of mites found on the respective bumblebee species.
Tegundir og algengi ásætumítla
Fimm tegundir mítla af þremur mismun-
andi ættbálkum fundust í rannsókninni,
ein af ættbálki fitumítla (Astigmata,
K. cf. laevis), ein af ættbálki flosmítla
(Prostigmata, S. acarorum) og þrjár
tegundir af ættbálki ránmítla (Meso-
stigmata, P. marginepilosa, P. longi-
setosus og P. fucorum) (1. tafla).
Algengasta tegundin var P. fucorum.
Mítillinn fannst á öllum drottningum í
rannsókninni nema á einni móhumlu
og einni húshumlu. Heildarsmittíðnin
var 96,2%. Meðalsmitmagn var mest á
húshumlu (71 ±126, mesti fjöldi á flugu
576 mítlar). Næst kom rauðhumla (55
±63, mesti fjöldi á flugu 225 mítlar) en
minnst var á móhumlu (2 ±2, flestir
fundust 2 mítlar á flugu) (1. tafla).
Næstalgengasti ásætumítillinn í rann-
sókninni var K. cf. laevis. Sá fannst á
öllum móhumlum (100%), öllum hús-
humlum nema tveimur (92%) og ríf-
lega helmingi rauðhumlanna (52%).
Heildarsmittíðnin var 75,5%. Meðal-
smitmagn var mest á húshumlu, (264
±304, mesti fjöldi á flugu 1.102 mítlar),
næst kom móhumla (119 ±100, mesti
fjöldi á flugu 233) en fæstir mítlar fund-
ust á rauðhumlu (meðalsmitmagn 43
±67, flestir mítlar á flugu 239) (1. tafla).
Þriðji algengasti var S. acarorum. Mít-
illinn var algengari á húshumlu (56%)
en rauðhumlu (17%) en fannst ekki á
móhumlu. Heildarsmittíðnin var 34%
og meðalsmitmagnið heldur hærra
hjá húshumlu (35 mítlar, mesti fjöldi á
flugu 284) en hjá rauðhumlu (29 og 108)
(1. tafla).
Í fjórða sæti var P. longisetosus. Hann
fannst á þremur móhumlum (60%), 10
húshumlum (40%) og 2 rauðhumlum
(9%). Heildarsmittíðnin var 28,3%.
Meðalsmitmagnið var hið sama hjá
öllum humlutegundunum, tveir mítlar
hjá hverri, og aldrei fundust fleiri en
fjórir mítlar tegundarinnar á drottningu.
Sjaldgæfastur var P. marginepilosa.
Hann fannst einungis á húshumlum frá
Egilsstöðum. Þar fannst hann á tveimur
drottningum; tólf mítlar á annarri, einn
á hinni.
Fjöldi ásætutegunda
á hverri drottningu
Algengast var að þrjár tegundir ásætu-
mítla væru á hverri drottningu (37,7%
flugnanna). 34% drottninganna voru
með tvær tegundir ásætumítla og 18,9%
með eina ásætutegund. Þrjár drottn-
ingar (9,4%) voru með fjórar tegundir.
Hvar sitja mítlarnir
á humludrottningum?
Mítlar taka sér bólfestu víða á líkama
drottninganna. Stórvöxnu ránmítla-
tegundirnar (Mesostigmata) hanga
á hárum víða um líkama drottning-
anna, einkum þó á stöðum þar sem
þær ná ekki að krafsa mítlana af með
fótunum. Mítlarnir í rannsókn okkar
sátu hvað þéttast á hliðum, bæði á
fram- og afturbol; stundum einnig
ofanvert á haus og afturbol (1. mynd).
Smávöxnu tegundirnar, K. cf. laevis
og S. acarorum, sátu fyrst og fremst
á hárlausa svæðinu á bakplötum
og á mótum fram- og afturbolsins,
og á styrktarlistum neðst á vængj-
unum, nánar tiltekið þar sem þessir
smávöxnu mítlar ná að festa sig við
slétt undirlag.
UMRÆÐUR
Landnám humla og mítla
Eins og fram kom í inngangi er talið er
að allar humlutegundirnar hafi borist
með mönnum til Íslands4 og er talið
fullvíst að ásætumítlarnir hafi fylgt
þeim á því ferðalagi.
Algengi humlutegundanna
Tiltölulega jafnt hlutfall húshumlu og
rauðhumlu (25:23) í söfnun drottn-
inga á Reykjavíkursvæðinu í maí 2017
bendir til þess að tegundirnar hafi
þá verið álíka algengar á söfnunar-
stöðunum. Móhumla virðist aftur á
móti hafa verið heldur sjaldgæfari.
Hún hefur átt í harðri samkeppni
við sér stærri tegundir og hrakist úr
görðum.6 Móhumlan fannst einungis á
Ritrýnd grein / Peer reviewed