Iðjuþjálfinn - 2021, Qupperneq 39

1. tölublað 202139

ÆTTU IÐJUÞJÁLFAR AÐ KOMA AÐ EFLINGU
SJÁLFSMYNDAR OG FÉLAGSFÆRNI BARNA MEÐ
MÁLÞROSKARÖSKUN Í LEIK- OG GRUNNSKÓLUM?
Agnes Ýr Aðalsteinsd.,
Ingibjörg Sólrún Indriðad.,
Sigfríður Arna Pálmarsd.
Nemendur á 3ja ári í
iðjuþjálfunarfræði.
Áhugasamir geta haft
samband við höfunda
ha180405@unak.is.

2. SNEMMTÆK ÍHLUTUN OG ÍHLUTUN TENGD FÉLAGSFÆRNI
Mismunandi námsskrár eru mikilvægar til að mæta menntunar-
þörfum barna með málþroskaröskun. Sérstakur stuðningur í leik-
skóla eykur líkur á námi án mikilla erfiðleika seinna. Snemmtæk
íhlutun fyrir börnin er mikilvæg því hún dregur úr líkum á vanda
síðar. Margþætt, atferlismiðuð íhlutun bætir yrt og óyrt samskipti.
Mikilvægt er að efla sköpun, sjálfsálit, sjón- og heyrnarskynjun þar
sem þeir þættir stuðla að betri sjálfsvitund og aukinni félagshæfni.
TILGANGUR
Markmið heimildasamantektarinnar er að skoða með hvaða hætti
iðjuþjálfar gætu komið til móts við þarfir barna með málþroskaröskun í
leik- og grunnskólum. Haft er að leiðarljósi hvernig þeir geta hjálpað
börnunum að styrkja sjálfsmynd sína, félagsfærni og um leið stuðlað að
styrkingu málþroska.

BAKGRUNNUR
Börn með málþroskaröskun standa hallari fæti
en jafnaldrar þeirra. Þau eiga oft erfitt með að
mynda góð félagsleg tengsl sem getur haft áhrif
á sjálfsmynd þeirra. Góð félagsleg samskipti eru
mikilvæg því þau skapa grunn fyrir velgengni
síðar í lífinu. Tölfræðin sýnir að 7,4% fimm ára
barna eru með málþroskaröskun sem gefur
mynd af því hversu víðtækur vandinn er. Hér á
landi er þjónusta af skornum skammti og vöntun
á snemmtækri íhlutun.
AÐFERÐAFRÆÐI
Notast var við kortlagningaryfirlit Arksey og
O´Malley til að safna gögnum um áhrif mál-
þroskaröskunar á félagsfærni og sjálfsmynd
barna á leik- og grunnskólaaldri. Einungis
voru notaðar greinar á ensku sem fjölluðu
um málefnið og voru heimildasamantektir og
yfirlitsgreinar útilokaðar. Einnig var
markvisst sneitt hjá greinum sem fjölluðu um
börn með einhverfu. Leitarorðin og
inntöku/úrtökuskilyrðin skiluðu 14 greinum
sem unnið var með. Niðurstöður greinanna
leiddu í ljós þrjú þemu.
MANNRÉTTINDI
Í Barnasáttmálanum stendur að engu barni skuli mismunað. Íslensk löggjöf hefur að geyma lög
og reglugerðir sem ættu að styðja við rétt barna með málþroskaröskun en ekki virðist staðið
nægilega vel að framkvæmd þeirra. Þjónustan sem býðst hverju sinni fer eftir fjárveitingu
sveitarfélaga til skólanna og fagfólki sem þar starfar. Því má áætla að ekki hafi öll börn aðgang
að sambærilegri þjónustu og aðstoð. Mismununar gætir ekki einungis innan skólakerfisins,
börn búa við mismunandi félagslegar aðstæður og standa því ekki jöfn utan veggja skólans.

LEITARORÐ
Children
Peer
relation-
ship
Develop-
mental
language
disorder
Pre-
school
NOT
Autism
NIÐURSTÖÐUR, ÞEMU 1-3
1. TENGSL MILLI MÁLÞROSKARÖSKUNAR OG
FÉLAGS-, TILFINNINGA- OG HEGÐUNARVANDA
Börn með málþroskaröskun eru almennt með
minna félagslegt tengslanet og upplifa oft
erfiðleika í samskiptum við jafnaldra. En félags-,
tilfinninga- og hegðunarvandi getur oft tengst
málþroskafrávikum barna. Málskilningur á unga
aldri getur ákvarðað félagsfærni barna seinna
meir. Börn með málþroskaröskun upplifa
almennt meiri tilfinningavanda og eiga erfiðara
með tilfinningastjórn. Við það bætist sálræn
vanlíðan sem tengja má við skilningarleysi á
óyrtri tjáningu. Vandi á því sviði gerir þeim
erfiðara fyrir að skilja félagslegar aðstæður og
umhverfi. Birtingarmynd mál- og félagsvandans
er yfirleitt ofvirkni, athyglisbrestur eða annar
hegðunarvandi.
3. MÁLÞROSKARÖSKUN OG FÉLAGSLEGUR BAKGRUNNUR
Tengsl virðast vera á milli heildartekna heimilis, heimilisaðstæðna
og málörðugleika barna. Börn með málörðugleika eða lakari
málþroska búa oftar við verri heimilisaðstæður og eiga tekjulægri
foreldra en jafnaldrar. Saga um samskiptavanda innan fjölskyldna
barna með málþroskavanda er algengari en hjá jafnöldrum.
Talmeinafræðingar telja vöntun á fræðslu til foreldra þar sem
þekkingarskortur ásamt getu til að sinna röskuninni sé algengt
vandamál. Börn með málþroskaröskun búsett í dreifbýli fá verri
þjónustu en börn með sama vanda í þéttbýli.
UMRÆÐUR
Heimildaleitin skilaði litlum sem engum gögnum um aðkomu iðjuþjálfa í starfi með börnum
með málþroskaröskun. Höfundar telja að starf iðjuþjálfa sé mikilvægt með markhópnum og
þeir eigi fullt erindi á þann vettvang. Iðjuþjálfar vinna heildrænt með barni, fjölskyldu og
umhverfi. Þeir sinna fjölbreyttu starfi og gætu komið sterkir inn í vinnu sem tengist
félagsfærni, þátttöku og sjálfsmynd. Einnig gætu þeir komið að stuðningi við orðaforða og
málskilning í samvinnu við talmeinafræðinga og aðra fagaðila.