Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - 01.04.2022, Síða 26

Læknablaðið - 01.04.2022, Síða 26
190 L ÆKNABL AÐIÐ 2022/108 S ve fn le ng d (m ín út ur ) 700 600 500 400 300 200 100 0 Virkir dagar Helgar Allir dagar vikunnar Svar við spurningu um svefnlengd Svefnskrá Virknimælir Y F I R L I T S G R E I N unnar og svefngæðum síðustu svefnlotu á undan. Dægurklukkan stillir inn kjörsvefntíma, það er hvenær heppilegast er að sofna með tilliti til annarra líkamsferla. Að vissu marki lýtur svefninn þó viljanum. Við getum ákveðið að fresta svefni tímabundið, en óhjákvæmilega sigrar svefninn að lokum. Fullnægjandi svefn er oftast skilgreindur sem sá tími sem við- komandi þarf að sofa til þess að vakna endurnærður. Augljóslega verður svefnlengdin að vera nægileg, en svefntíminn og svefngæði skipta líka máli.11 Samspil svefnlengdar, svefntíma og svefngæða stjórna því þannig hvort svefn er fullnægjandi.12 Mælingar á svefnlengd og svefntímum Rannsóknir á svefnlengd og svefntímum hafa lengst af verið gerð- ar með notkun spurningalista og svefnskráar, sem byggir á hug- lægu mati (mynd 1). Á seinni árum hefur notkun beinna mælinga, það er hlutlægs mats, til að meta svefnlengd aukist, einkum með tilkomu handhægra virknimæla (actigraphs). Virknimælarnir hafa sýnt góða samsvörun við niðurstöður mælinga á svefnlengd með svefnheilariti (polysomnography),13 sem er sú aðferð sem gefur besta mynd af svefni. Hins vegar sýna þeir styttri svefn miðað við hug- lægar mælingar, sem talið er skýrast af ofmati á vöku á svefntím- anum, vegna hreyfinga í svefni (mynd 2 ).14,15 Kostur við hlutlægar aðferðir er að þær byggja á lífeðlisfræðilegum merkjum, en á móti takmarkar aukinn kostnaður vegna mælitækja jafnan stærð rann- sóknarhópsins. Huglægar aðferðir eru hentugar til að kanna svefn hjá fjölda fólks í faraldsfræðilegum rannsóknum en hafa þann ókost að upplýsingar byggja á minni og tilfinningu þátttakenda, sem gæti haft áhrif á niðurstöður. Af huglægum aðferðum til að meta svefnlengd hefur svefnskrá, sem fyllt er í á hverjum morgni, verið talin gefa áreiðanlegustu niðurstöðurnar en áreiðanleiki beinna spurninga um svefnlengd hefur verið dreginn í efa.14 Aðrir aðferðafræðilegir þættir, svo sem tímasetning rannsóknar (árstíð, helgar/virkir dagar), lengd tímabils sem spurt er um (vika/mánuð- ur) sem og gerð og framsetning spurninga, skipta einnig miklu máli.16,17 Hversu lengi þarf að sofa? Svefnlengd ákvarðast af mörgum þáttum og þar af ráða erfðir all- miklu18 en aldur er sú breyta sem tengist svefnlengd hvað sterk- ast,19 en jafnframt er ljóst að talsverður breytileiki er innan hvers aldurshóps.20-22 Bent hefur verið á að útilokað sé að nefna ákveðinn fjölda klukkutíma sem hentar öllum einstaklingum á sama aldurs- skeiði.19 Leiðbeiningar um kjörsvefnlengd eftir aldri til að viðhalda góðri heilsu hafa verið settar fram af svefnrannsóknafélögum í Banda- ríkjunum og mikið hefur verið vitnað til þeirra í umfjöllun um svefnlengd á síðustu árum (mynd 3).23,24 Ráðleggingarnar byggjast á áliti sérfræðinga á grunni birtra vísindagreina um svefnlengd Mynd 1. Sýnishorn af svefnskrá. Fyllt er í skrána á hverjum morgni með því að setja strik þann tíma sem sofið var síðastliðinn sólarhring. Mynd 2. Meðalsvefnlengd á virkum dögum, um helgar og yfir vikuna, eftir því hvaða rannsóknaraðferð var notuð: spurningar um svefnlengd (dökkgrátt), svefnskrá (meðal­ grátt) eða virknimælir (ljósgrátt). (n=225 unglingar).

x

Læknablaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.