Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2011, Síða 28

28 – Sjómannablaðið Víkingur
saur þeirra dreifast sem fljótandi áburður
um yfirborðslög hafsins. Fyrir skömmu
létu Nicol og félagar hans efnagreina
saur úr reyðarhvölum í suður höfum, og
járnstyrkurinn mældist að minnsta kosti
tíu milljón sinnum meiri en í hafsvatn-
inu umhverfis strókana.
Fiskum fjölgar í hafinu
við fjölgun hvala
Eins og nú er komið gegna hvalir senni-
lega aðeins óverulegu hlutverki við
áburðardreifingu í úthöf unum. En af
skrám um afla hvalfangara frá fyrri tím-
um er ljóst að þá syntu milljónir stór-
hvela í höfunum kringum Suður skauts-
land á sumrin, og áhrif þeirra á um-
hverfið hafa að sama skapi verið meiri en
nú, enda liggur fyrir að á meðan þessi
mergð hvala lifði í höfunum var þar mun
meira af átu en nú.
Við skulum nú halda okkur um sinn
við sjóinn umhverfis Suðurskautsland.
Því fleiri sem hvalirnir eru, þeim mun
meiri „áburð“ bera þeir á yfirborðslög
hafsins. Við það eykst gróska plöntu-
svifsins, ljósátan fær meiri fæðu og þar
með hvalirnir. Með fjölgun þeirra aukast
afköst alls vistkerfisins.
Hér er það járnið sem setur stærð
vistkerfisins takmörk. Og reyðarhvalirnir
losuðu járnið úr átunni svo það nýttist
plöntusvifinu til ljóstillífunar. Með
hvalveiðunum raskaðist hringrás járns-
ins, sem varð til þess að líf massinn,
heildarmagn lifandi vera í hafinu, dróst
saman. Hafið stóð einfaldlega ekki undir
jafnmiklu lífi og fyrr.
Í öðrum sjávarvistkerfum ráða trúlega
sömu meginreglur, þótt aðrar tegundir
standi að fæðu keðj unum en í suðurhöf-
um, og hugsanlega takmarki önnur
snefilefni en járn ljóstillífunina.
Og selflutningur hvala og annarra
stórra dýra, sem anda með lungum, á
steinefnum á milli botns og yfir borðs
sjávar gæti jafnvel haft enn víðtækari
áhrif en hér hefur verið greint frá. Ljós-
tillífun í hafi bindur koltvíoxíð úr gufu-
hvolfi jarðar, og aukning á henni gæti
því unnið gegn þeim gróðurhúsa áhrifum,
sem margir óttast að raski nú jafnvægi
loftslags á jörðinni.
Það ætti ekki að koma þeim vistfræð-
ingum á óvart, sem kunnugir eru líf-
félögum á landi, að stór dýr móta vist-
kerfin sem þau eru hluti af. Nægir að
benda á, hvernig fílar velta trjám með
rótum til að komast að laufkrónunum.
Í hafinu eru stærstu dýrin, hvalirnir,
löngu orðnir svo fágætir vegna ofveiði að
áhrif þeirra á jafnvægi í vist kerfum verða
helst metin af sögulegum gögnum. Þær
rannsóknir sem hér hefur verið vikið að
benda til þess að stórir hvalastofnar
stuðli eftir ýmsum leiðum að grósku í
plöntusvifi úthafanna, og auki þannig
heildarmagn lífs – lífmassann – í höf-
unum.
Rétt er að taka fram að þessar rann-
sóknir eru enn á frumstigi. En þær nið-
urstöður sem fyrir liggja benda til þess
að ef stofnar hvala og annarra stórra
sjávardýra fengju að vaxa í friði þar til
fyrra jafnvægi væri náð, yxu fiskistofn-
arnir með þeim. Í því færu saman hags-
munir verndunarsinna og veiðimanna,
og meira og fjölbreyttara líf þrifist í
höfunum.
Hvalir á Main-flóa en við flóann sunnanverðan stendur stórborgin Boston sem er mörgum Íslendingum að góðu kunn.
Hver er maðurinn?
Þessa mynd er að finna í Ljósmyndasafni Austurlands, talin vera af Ísleifi nokkrum skip-
stjóra á Hafnarey. Föðurnafns er ekki getið. Hvað segja lesendur Víkingsins um þessa til-
gátu? Netjið á ritstjórann (jonhjalta@simnet.is), nú eða hringið (862-6515) sem er taf-
samara. Sögur mega fljóta með af manninum (hver sem hann nú er), skipinu sem hann
tengist eða öðru sem ykkur þætti verra að færi í glatkistuna. Austfirðingar, látið nú ekki
ykkar eftir liggja, Víkingurinn hefur saknað þess að fá ekki fleiri frásagnir að austan.
Við þetta skal hnýtt að myndin kemur upphaflega úr safni Vikublaðsins Austra og hefur
birst á hinum ágæta myndavef Héraðsskjalasafns Austfirðinga, www.heraust.is/.
Er þetta Ísleifur?