Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2011, Blaðsíða 34

34 – Sjómannablaðið Víkingur
sem hann biður Hólmstein að koma til
fundar við sig hvað hann gerði. Erindið
var að fá hann til þess að reyna með sér
lagningsrennuna ásamt kransasettinu um
borð í báti þeirra bræðra í Leirhöfn,
Víkingi, sem var þiljaður vélbátur 8-10
lestir að stærð, og skrifa síðan umsögn
um hvernig til hefði tekist.
Tilraunin tókst mjög vel, um var að
ræða beitta línu í tveimur bölum sem
beitt var í áðurnefnt kransasett. Línan
var lögð á fullri ferð bátsins og fór öll í
sjóinn með beitunum án einnar einustu
flækju. Sem sagt allt gekk eins og best
var á kosið.
Í framhaldinu skrifaði Hólmsteinn
síðan umsögn um tilraunina sem Krist-
inn sendi bréfleiðis til Kristjáns Bergs-
sonar, forseta Fiskifélags Íslands. Næst
gerist það í þessari þróunarsögu lagn-
ingsrennunnar að Kristinn í Leirhöfn fær
svohljóðandi skeyti frá Fiskifélagi Ís-
lands, dags. 1. desember 1925: ,,Sendið
oss með Esju 20 kransa hæfilega í
stampa úr hálfu steinolíufati fyrir ca 600
króka hvert. Sömuleiðis tvo lagningsstóla
(lagningsrennur) Fiskifélagið.“
Kristinn afgreiddi þessa pöntun FÍ
fljótt og vel eins og áður hefur komið
fram í tilvitnun í bók Níelsar Árna Lund
„Af heimaslóðum“. Þar kemur einnig fram
að Kristni hafi gengið illa að fá FÍ til
þess að greiða rennurnar. Í greinunum í
Ægi sem hér er vitnað til kemur fram sú
skýring að Fiskifélags Íslands hafi verið á
móti því að viðurkenna Kristinn sem
höfund að lagningsrennunni og því ekki
haldið nafni hans á lofti þegar félagið
kynnti rennuna.
Frá Kristni eða Norðmönnum?
Hvert framhald lagningsrennu Kristins
varð er ekki alveg ljóst þar sem fyrir
liggur að norskir línuveiðarar hér við
land voru komnir með rennu vorið
1926. Hvort sú renna var norskt hugar-
smíð eða eftirmynd Leirhafnarrennunnar
er ekki vitað með vissu. Í grein Hólm-
steins Helgasonar sem hér er vitnað til
kemur m.a. eftirfarandi fram þar um:
,,Ég var í Noregi veturinn 1924-´25 og
ferðaðist nokkuð um vesturströndina,
auk þess sem ég var þátttakandi í síld-
veiðum þar í þrjá mánuði, bæði á
vetrarsíld frá Kristjánssundi á Norður-
Mæri og vorsíld frá Haugasundi. Ég
hugði að ýmsu í norskum sjávarútvegi,
bæði á landi og á sjó, og ræddi við
marga menn, líka Norðlendinga, sem
komu suður með landi á skipum sín-
um í síldina við Haugasund. Ég get
fullyrt það, að þá þekktist ekki annað
hjá norskum fiskimönnum en að
handleggja línu, svo mikið var talað
um flýti einstakra manna í þeirri
starfsgrein.“
Af þessum orðum Hólmsteins virðist
vera nokkuð ljóst að Norðmenn voru
ekki búnir að taka upp lagningsrennuna
á árinu 1925 en voru búnir að taka hana
í notkun á árinu 1926. Þá vaknar spurn-
ingin, kom hugmyndin að rennunni frá
Kristni í Leirhöfn eða frá Noregi. Um
það eru skiptar skoðanir en þó eru fleiri
miðað við nefndar greinar sem telja að
hugmyndin hafi komið frá Kristni; í því
sambandi er m.a. nefnt að þegar það
liggur fyrir veturinn 1921 að ekki var
unnt að einkaleyfisbinda uppfinninguna
fór Kristinn ekkert leynt með hana. Fyrir
liggur að Norðmenn ráku síldarverk-
smiðju á Raufarhöfn en Leirhöfn er ekki
svo ýkja langt þaðan frá og á þessum
árum voru ekki mörg vélaverkstæði á
landinu og því líklegt að norskir skip-
stjórar og vélstjórar hafi leitað til
Kristins með eitt og annað sem þurfti
viðgerða við og Kristinn þá sýnt þeim
rennuna og kransasettið sem þar var
uppsett og fullbúið og skýrt fyrir þeim
hvernig það virkaði.
Það sem styður þessa tilgátu er m.a.
það að fyrsta rennan sem tekin var í
Afhending frumeintaks línurennunnar
Safnahúsið,
Stóragarði,
640 HÚSAVÍK
Við undirrituð, börn Kristins Kristjánssonar, vélsmiðs og bónda frá Nýhöfn,
Melrakkasléttu, Norður-Þingeyjarsýslu, afhendum með bréfi þessu, Safnahús-
inu á Húsavík, frumeintak af línurennu þeirri sem Kristinn er höfundur að, og
það eina sem til er frá hendi höfundar.
Þetta eintak er annað af tveimur sem Kristinn sendi Fiskifélagi Íslands þann
5. mars 1926 að beiðni félagsins. Svo fór að þessi renna var aldrei notuð, eins
og til stóð en varðveittist með örðu dóti hjá Fiskifélaginu. Fyrir hreina tilviljun
sá einn ættingi Kristins línurennuna og þekkti þar smíði Kristins. Var leitað
eftir því við Fiskifélagið að það afhenti línurennuna til varðveislu á safni og
veittu ættingjar Kristins henni móttöku 22. mars 1993, eða rúmum 67 árum
eftir að höfundur hennar sendi hana frá sér.
Fyrir ættingja Kristins er það ómetanlegt að fá í hendur eintak af þeim
smíðisgrip, sem haldið hefur nafni Kristins á lofti og hann var stoltastur yfir.
Óumdeilanlega er hann höfundur línurennunnar.
Í skrifum sínum greinir Kristinn frá því þegar hann fór að velta smíði hennar
fyrir sér og segir þar m.a.: „Þetta var ekkert smámunamál, þetta mátti að
vissu leyti teljast lífsspursmál fyrir þessa sjómenn og jafnvel fyrir hag þjóðar-
innar.“
Við undirrituð börn, Kristins höfum ákveðið að þetta eina eintak línu-
rennunnar, sem til er frá hendi höfundar verði afhent Safnahúsinu á Húsavík
til varðveislu. Jafnframt óskum við eftir því, að línurennunni verði valinn
staður, þar sem almenningi gefst tækifæri á því að skoða þennan smíðisgrip
og sem olli straumhvörfum í fiskveiðum landsmanna og fundinn var upp og
gerður var af Kristni í Nýhöfn, sem þekktur var á sínum tíma sem bjargvættur
byggðar á Norð-Austurlandi og víðar hvað varðaði smíði og viðgerðir á öllu
því sem að vélsmíði laut.
Nýhöfn í maí 1993.
Kristján Kristinsson Helga Kristinsdóttir Steinar Kristinsson
Sign. Sign. Sign.
Jóhann Kristinsson Guðmundur Kristinsson
Sign. Sign.