Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2012, Side 32

32 – Sjómannablaðið Víkingur
hafa fulla tryggingu fyrir því að búnað-
urinn væri í lagi og engin hætta á að
misskilningur kæmi upp. Síðasta dul-
málssendingin í pakkanum um borð í
Duke of York var þessi: „Sendist flota-
málaráðuneytinu – SCHARNHORST
SÖKKT.“ Þetta var það skeyti sem Bruce
Fraser og menn hans dreymdi nú um að
geta sent innan fárra klukkustunda. Nú
var ekki annað að gera en að bíða þess að
búið yrði að fylla alla olíutanka herskip-
anna. Það var ískalt við innanverðan
Eyjafjörðinn og Pollinn hafði lagt nánast
alveg út að þeim stað þar sem herskipin
lágu. Ljósin í bænum lokkuðu. Jólin
nálguðust, það var logn og snjór yfir öllu.
Bruce Fraser ákvað að fara í land með
Russell, skipherra á flaggskipinu Duke of
York. „Við fórum í land til að kaupa inn
fyrir jólin, fatnað og ýmislegt smálegt.
Þegar við héldum aftur um borð var fjöldi
Íslendinga á skautum [á Pollinum]. Ég
bað skipshljómsveitina að koma upp á
þilfar og leika jólalög. Satt best að segja
kallaði þetta allt næstum fram tár í
augum okkar allra,“sagði hann við
ævisöguritara sinn mörgum árum seinna.
Höfundur í vinnustofu sinni.
Í sögu Sölumiðstöðvar hrað-
frystihúsanna (SH), þriggja
binda verki er kom út 1997, er
að finna gríðarlegan fróðleik um
sögu þjóðarinnar eins og hún
kristallast í aðalatvinnuvegi Ís-
lendinga, sjávarútvegnum. Höf-
undar eru Ólafur Hannibalsson,
Hjalti Einarsson og Jón Hjalta-
son. Þar er líka getið skondinna
atvika. Rifjum upp eitt slíkt er
gerðist í Bandaríkjunum upp
úr 1970 og snerti Coldwater,
dótturfyrirtæki SH þar vestra.
Ormar í beinni
Um og upp úr 1970 tók að skorta fisk á
mörkuðum, einkum þorsk. Hvað gat
mögulega komið í staðinn fyrir hann?
Ufsi, svöruðu Coldwatermenn, en banda-
rískum húsmæðrum líkaði ekki dökki
liturinn á íslenska ufsanum.
Humm, nú fór í verra, hugsuðu okk-
ar menn sem dóu þó ekki ráðalausir.
Munið, „black is beautiful“, bentu þeir
svörtum á og hvíta minntu þeir á að
lax og túnfiskur væru fjarri því að vera
hvítir – og væru þó allra fiska bestir.
Við þessar aðstæður kom Alaska-
ufsinn, hvítur sem mjöll, inn á banda-
ríska markaðinn og sló vopnin úr hönd-
um okkar manna. En það er nú önnur
saga.
Til að gera ástandið enn verra fyrir
Coldwater og forstjórann, Þorstein Gísla-
son, höfðu íslenskir fiskverkendur slegið
slöku við og sent honum þorskblokkir
sem eitt og annað mátti finna að. Þetta
gengur ekki svona lengur, skammaðist
Þorsteinn á aðalfundi SH 1975. „Við
auglýsum beinlausan fisk, afbragðsgóðan
og svo seljum við fisk fullan af
ormum og beinum, sem farinn
er að skemmast fyrir frystingu“.
Þorsteinn var illa brenndur.
Hann hafði nefnilega lent í heil-
miklu fjölmiðlastríði út af ís-
lenskum ormum.
Aðdragandinn var eftirfar-
andi. Svangur vegfarandi í
Minneapolis hafði fengið sér
„fish and chips“ og rekist á orm
í skyndibitanum sem hann var í
þann veginn að gæða sér á.
Hann kvartaði en afgreiðslufólk-
ið tók lítið mark á honum. Sá
svangi rauk því með málið í
blöðin þar sem það var blásið upp.
Fylkisstjórnin í Minnesota velti fyrir sér
að setja innflutningsbann á bolfisk og
gerðar voru út sveitir manna í ormaleit.
Þetta barst Þorsteini til eyrna, enda
ormurinn frá honum kominn. Hann
hafði engar vöflur á, sendi af stað 18
tonna vörubíla og hirti allan íslenska
þorskinn af matsölustöðunum en setti í
staðinn ýsu.
Hvort sem það var vegna þessa snar-
ræðis Þorsteins, eða annars, þá höfðu
ormaleitendurnir ekkert upp úr krafsinu.
En Þorsteinn var samt ekki búinn að bíta
úr nálinni. Stærsti „fish and chips“ versl-
unarhringurinn, er var í viðskiptum við
Coldwater, fannst ekki nóg að gert. Fjöl-
miðlar höfðu velt sér upp úr ormamálinu
og nú var ekki um annað að gera en að
sýna fólki að ormur í þorski væri gjör-
samlega hættulaus – já, nánast eins og
bætiefni í mat.
Nú ferð þú, Þorsteinn, og forstjórinn
okkar, stungu þeir upp á, til Minne-
apolis, þar sem þið forstjórarnir setjist
niður í beinni sjónvarpsútsendingu, með
þorskstykki troðin ormum, og borðið.
Því má bæta við að Þorsteinn hafnaði
hugmyndinni.Minneapolis er stærsta borg Minnesotaríkis. Þar háði Coldwater ormastríð snemma á 8. áratugi 20. aldar.