Sjómannablaðið Víkingur - 01.04.2012, Side 34

34 – Sjómannablaðið Víkingur
Í almennum ritum um sögu Íslands á
20. öld er tímabilið frá lokum síðari
heimsstyrjaldar og fram um og yfir
1950 oft kennt við nýsköpun. Á sama
hátt er ríkisstjórnin, sem sat að völdum
undir forsæti Ólafs Thors frá því á haust-
dögum árið 1944 og fram í ársbyrjun
1947, tíðast nefnd nýsköpunarstjórnin.
Með þessum nafngiftum er vísað til eins
helsta stefnumáls stjórnarinnar, að nýta
mikla fjármuni sem Íslendingum höfðu
safnast á stríðsárunum – stríðsgróðann
– til þess að endurnýja og auka við
helstu atvinnutæki þjóðarinnar. Þeim,
sem um þessi mál hafa fjallað, sagn-
fræðingum, hagfræðingum, atvinnu-
rekendum og stjórnmálamönnum, hefur
flestum orðið tíðræddast um endurnýj-
un fiskiskipaflotans, vélbáta og togara,
og uppbyggingu fiskvinnslu í landi,
ekki síst hraðfrystiiðnaðarins. Þetta er
eðlilegt þegar þess er gætt, að á þessum
sviðum var lyft Grettistaki á árunum
eftir stríð og framkvæmdirnar fóru að
mestu fram á vegum ríkisvaldsins, eða
fyrir tilhlutan og með öflugri þátttöku
þess. Engum getur dulist, að þær gjör-
breyttu íslensku atvinnulífi og skópu
því nýjar og áður óþekktar forsendur.
Um það ættu allir að geta verið sam-
mála og má þá einu gilda hvort menn
telja að stríðsgróðanum hafi verið
eitt of hratt eða á rangan hátt, að
nýsköpunartogararnir hafi verið of
margir o.s.frv.
Í þeirri umræðu, sem átt hefur sér
stað um verk nýsköpunarstjórnarinnar á
undanförnum áratugum, hefur oft viljað
gleymast að nýsköpunin náði til annarra
atvinnuvega en sjávarútvegsins eins.
Íslendingar byggðu ekki aðeins upp nýj-
an fiskiskipaflota og nýjar greinar fisk-
vinnslu á fyrstu árunum eftir síðari
heimsstyrjöld. Landbúnaðurinn fór ekki
varhluta af vélvæðingu og margskyns
öðrum nýjungum og endurnýjun, mynd-
arlegur flugfloti varð til á undraskömm-
um tíma og kaupskipaflotinn var endur-
nýjaður og stækkaður, jafnvel í enn
ríkari mæli en fiskiskipaflotinn (a.m.k.
ef litið er til hlutfallstalna um fjölgun
skipa og aukna burðargetu þeirra). Ný-
sköpunin í kaupskipaútgerð og flug-
samgöngum fór hins vegar að langmestu
leyti fram án beinnar þátttöku eða af-
skipta ríkisvaldsins. Að henni stóðu
einkafyrirtæki og samvinnufélög og hið
sama átti við um margar helstu fram-
kvæmdir í landbúnaði.
Einfaldar tölur sýna gleggst hina
miklu og hröðu endurnýjun og uppbygg-
ingu íslenska kaupskipastólsins á fyrstu
árunum eftir lok síðari heimsstyrjald-
arinnar.
Hvaleyrarbraut 27 · 220 Hafnarfjörður
Sími: 564 3338 · Fax: 554 4220
GSM: 896 4964 ·898 2773
Kt.: 621297-2529
Jón Þ. Þór
Þættir úr sögu
íslenskrar
kaupskipaútgerðar
III. Vaxtarskeiðið mikla 1945-1960
Tungufoss við bryggju á Akureyri. Mynd: Minjasafnið á Akureyri