Bændablaðið - 21.07.2022, Side 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 21. júlí 2022
Um enga grein jarðyrkjunnar hefur verið
jafntíðrætt eins og kornyrkjuna. Ótal
margir hafa reynt við verkefnið, sumum
lánast vel, öðrum miður.
Stjórnvöld hafa svo lengi sem elstu menn
muna, hvatt og styrkt til þessarar viðleitni.
Enn á þó eftir að finna fullkomna lausn á því
hvernig við eflum kornrækt hér á landi og hvað
sé arðvænlegt og hagkvæmt. Nauðsynlegt er
að stórefla kynbætur á korni til að aðlaga það
að íslenskum aðstæðum. Þá þurfi einnig að
skapa bændum sem hefja slík verkefni vænleg
starfsskilyrði, t.a.m. með korntryggingum, líkt
og Norðmenn hófu að gera upp úr 19. öldinni
sem varð til þess að kornrækt óx hröðum
skrefum þar í landi.
Landbúnaðarháskóla Íslands hefur nú verið
falið að vinna drög að aðgerðaáætlun til eflingar
kornræktar. Áætlunin er unnin að beiðni
Svandísar Svavarsdóttur matvælaráðherra.
Mikilvægi innlendrar kornræktar hefur aukist
verulega í takti við aukið vægi fæðuöryggi
síðustu misseri. Það er mikilsvert að við sem
þjóð séum sem mest sjálfbjarga og einn liðurinn
í þeirri sjálfsbjargarviðleitni er kornræktin.
Starfshópi ráðherra verður m.a. falið að
kanna fýsileika innlends kornsamlags, ásamt
því að skilgreina þarfir á lágmarkskornbirgðum
í landinu. Einnig er hópnum falið að skilgreina
heppileg landsvæði til kornræktar og það er
von mín að hópurinn sé reiðubúinn að stíga út
fyrir boxið, jafnvel til Bessastaða þar sem sáð
var korni um miðja 18. öld sem heppnaðist vel!
Vinna hefst við verkefnið í ágúst nk. og áætlað
er að stöðuyfirlit verði veitt í desember 2022
og lokaskýrslu skilað í mars 2023.
Það verður athyglisvert að fylgjast
með framvindu þessara tillagna þar sem
Bændasamtökin hafa kallað eftir skýrri stefnu
um framþróun á kornrækt og akuryrkju á
Íslandi. Ég tel að þarna séu möguleikar
fyrir íslenskan landbúnað til stóreflingar á
ræktun afurða sem ella eru fluttar inn. Það er
mikilvægt að samtal verði við þá sem stunda
þessa framleiðslu, hvort sem er í smáum eða
stórum stíl. Það er mikilvægt að hlúa einnig
að þeirri framleiðslu sem nú þegar er í landinu
svo þau tækifæri sem er verið að nýta í dag
verði efld. Þetta verkefni á ekki að vera
átaksverkefni heldur uppbygging til framtíðar
með skýra framtíðarsýn.
Staðsetningin skiptir máli
Á Þorvaldseyri hefur verið ræktað korn á
hverju ári frá 1960. Á svæðinu, var áður fyrr
heykökuverksmiðja og var það mikið lán fyrir
ábúendur, á þeim tíma, að geta nýtt ýmsan
vélbúnað og breyta í kornþurrkara. En það er
skortur á innviðum í fullvinnslu og úrvinnslu
korns sem háir kornbændum verulega, enda
er þurrkun korns orkufrek og krefst innviða í
lagningu raforku. Einnig má benda á að til að
fullvinnslan geti átt sér stað hérlendis þarf að
byggja miðlægar myllur til mölunar á korni
sem væri mikið framfaraspor fyrir kornbændur
og neytendur hér á landi.
Staðsetning væntanlegs samlags auk
þurrkstöðva og korngeymslna er því sérlega
mikilvæg og því verður lögð áhersla á að finna
sem hentugasta staðsetningu. Þar spilar inn í
nálægð við framleiðendur, markaði, nýtingu
jarðvarma o.fl. Þá sé mikilvægt að kanna hvort
hægt sé að nýta fyrirliggjandi innviði sem best
í þessu samhengi, s.s. þurrkstöðvar og minni
geymslur sem eru nú þegar í rekstri.
Loftslagsóeirðir
Í 14. tbl. Bændablaðsins var fjallað um
mótmæli bænda í Hollandi þar sem þingmenn
greiddu atkvæði um lagabreytingu sem ætlað
er að draga úr losun köfnunarefnisoxíðs og
ammóníaks úr búfé nærri náttúrusvæðum,
um allt að 50% á landsvísu fyrir árið 2030.
Mikið er í húfi því landbúnaður er lykilgrein
hollenska hagkerfisins og það sætir furðu
að enginn annar fjölmiðill hér á landi hafi
fjallað um mótmælin með svo ítarlegum
hætti eins og umfjöllun Bændablaðsins ber
merki.
En loftslagsáskoranirnar á landbúnaðinn
er ekki bundin við Holland, því danskir
bændur hafa hætt við 7% minni framleiðslu
á korni til að tryggja nægt framboð af korni
í landinu á næsta ári, sem tengja má við
stríðið í Úkraínu. En minni framleiðsla átti
að vera framlag danskra bænda til að draga
úr kolefnislosun í landbúnaði og standast
þær kröfur sem Evrópusambandið hefur sett
fram. Danir hafa dregið þessa ákvörðun sína
til baka þrátt fyrir áður ákveðin markmið
tengt loftslagsaðgerðum stjórnvalda þar í
landi.
Ef til vill líður ekki á löngu þar til
íslenskur landbúnaður stendur frammi fyrir
slíkum þrýstingi en náttúruverndarsamtök
hafa m.a. fullyrt að nær ógjörningur sé
að ná samdrætti í losun frá landbúnaði
án fækkunar jórturdýra. Á sama tíma
eru stjórnvöld og neytendur að huga að
kolefnisspori, eða matarspori matvæla og
matvælaframleiðendum er gert að efla og
auka framleiðsluna sína til að gera okkur enn
sjálfbærari á stríðstímum. Fyrirsjáanleikinn
er þar af leiðandi takmarkaður og óvissan
gæti orðið algjör.
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í
pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (24. tölublöð) kostar þá kr. 12.200
með vsk. (innheimt í tvennu lagi). Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar
8.000 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Runnin er upp sumartíð, ferðatíð og þar
með gúrkutíð hjá fjölmiðlum. En ekki
bændum.
Þeir hafa í nógu að snúast langa
sumardaga og nætur við bústörf, heyverkun
og framleiðslu svo við hin getum gengið
að góðum mat vísum í næstu búð.
Árstíðabundnar vörur garðyrkjubænda fara
nú að tínast í verslanir og vert að velja þær
gæðavörur þegar það er í boði. Eins og fram
kemur í blaðinu er kartöfluuppskera hafin
og brátt bætist útiræktaða grænmetið við.
Við búum svo vel að matarkistunni
sem eyjan okkar er. Dag hvern berast nú
hamfarafréttir af hitabylgjum, flóðum og
skógareldum sem raskar landbúnaði og
lífsgæðum um allan heim. Bætist sá vandi
ofan á volæði og ömurð síðustu missera
og undirstrikar sem aldrei fyrr mikilvægi
þess að stuðla að sjálfbærni þjóða. Eins og
staðan er í dag eru möguleikarnir til þess
að mörgu leyti betri hér á landi en víða
annars staðar. Hér er friður og pláss. Nóg er
af landgæðum, hita og vatni auk þess sem
veðurskilyrði eru að breytast til hins betra
fyrir ýmsa jarðyrkju. Hér er líka hugvit og
þekking, metnaður og vilji til verka.
Vaxtarmöguleikar í garðyrkju og kornrækt
eru gríðarlegir og það eru stórfjárfestar að
átta sig á eins og kemur fram í forsíðufrétt
blaðsins. Kaup Eikar á Lambhaga eru
risavaxin, fela í sér tröllauknar fjárhæðir
fyrir verðmæta borgarlóð fyrirtækis sem
framleiðir yfir 80% af öllu salati á landinu.
Áhugavert verður að fylgjast með þróun á
umhverfi garðyrkjuframleiðslu í framhaldi
af þessari stórfregn.
Eins og staðan er núna sjá um 200
garðyrkjubændur fyrir um 43% af framboði
grænmetis á landinu og innlend framleiðsla
á korni til manneldis er aðeins um 1% af
heildarneyslu.
Einhverra hluta vegna hefði ég haldið að
umfang garðyrkjuframleiðslu hefði aukist
mikið á síðastliðnum áratug en svo fer fjarri,
ef marka má framleiðslutölur úr mælaborði
landbúnaðarins. Þar munar varla neinu á
mörgum magntölum milli áranna 2021 og
2011. Jafn mikið var framleitt af blómkáli,
gulrótum, sveppum þá og nú. Gúrkur,
tómatar, paprikur, rófur og kartöflur hafa
vaxið eitthvað. Hástökkvararnir eru hvítkál
og kínakál. Árið 2011 var framleitt 207
tonn af hvítkáli og 54 tonn af kínakáli, en
í fyrra var talan 449 tonn fyrir hvítkál og
185 tonn fyrir kínakál.
Þessar tölur eru takmörkunum háðar
og miðast til að mynda við skilyrði um
opinberan rekstrarstuðning sem nú loksins
er verið að endurskoða. Löngum hefur
verið hvatt til meiri fjölbreytni afurða og
aukins sveigjanleika bænda til að framleiða
fleiri tegundir. Þá án þess að verða af sömu
möguleikum á eðlilegu lífsviðurværi og
ræktun einnar tegundar gefur. Væri ekki
dásamlegt ef normið væri að íslenskar
baunir, kúrbítur, eggaldin og aspas fengjust
alla jafna út í búð?
Annar þáttur sem gæti gefið garðyrkjunni
byr undir báða vængi væri uppfærsla og
efling menntunar á sviðinu, en vænta má
mikils af Fsu gagnvart iðnnáminu. Þá væri
akkur í garðyrkjumenntun á háskólastigi.
Þriðji þátturinn tengist aðgengi að
vinnuaðstöðu og innviðum. Þörf er á
landsvæðum með jarðhita, fjármagni til að
byggja upp framleiðslu, tækjum til að vinna
úr afurðunum neysluhæfar matvörur svo
ekki sé talað um húsnæði fyrir starfsfólk
sem kýs að starfa við garðyrkju. Vona
ég að nýtt átak í húsnæðismálum sem
innviðaráðherra kynnti nýlega muni verða
til þess að framboð á híbýlum í nálægð við
garðyrkjuframleiðslu aukist.
/ghp
Innviðirnir okkar
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
GAMLA MYNDIN: AKRANESTRAKTORINN
Gúrkutíð
Ritstjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir (ábm.) gudrunhulda@bondi.is – Sími: 563 0339 – Blaðamenn: – Ástvaldur Lárusson astvaldur@bondi.is – Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is
Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 563 0303
Netfang auglýsinga: thordis@bondi.is − Sími smáauglýsinga: 563 0300 – Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Rúm eitt hundrað ár eru síðan fyrsta dráttarvélin var flutt til landsins. Traktorinn var af gerðinni Avery 8-16 og framleidd í Bandaríkjunum.
Dráttarvélin og var í framleiðslu frá 1916 til 1922. Hún var með flatliggjandi steinolíumótor, tveggja strokka og sextán hestöfl. Dráttarvélin vó
2,5 smálestir en ein smálest jafngildir einu tonni. Averyinn var 1,5 metrar að breidd og 3,5 metrar að lengd, á járnhjólum og er sagt að hún hafi
dregið þrjá plóga. Vélin vó um 2,5 tonn og stærðarinnar vegna fékk hún viðurnefnið Gríður sem er tröllkonuheiti. Við stýrið er Jón Sigmundsson
sem setti vélina saman við komu hennar til landsins auk Jóns Diðrikssonar, bónda á Elínarhöfða. / Myndin er í eigu Ásmundar Ólafssonar